Każdemu autorowi, bez względu na posiadany tytuł i stopień naukowy, zależy, by jego tekst dotarł do możliwie największej liczby Czytelników. Jest to także ważny, jeżeli nie najważniejszy, element komunikacji naukowej, w szczególności tej odbywającej się w Internecie. Dlatego przygotowaliśmy kilka zasad mających regulować sposób funkcjonowania tekstów publikowanych przez Wydawnictwo Księgarnia Akademicka. Zostały one sformułowane w wyniku obserwacji dynamicznie zmieniających się w ostatnich latach uwarunkowań technologicznych i komunikacyjnych, a także na podstawie dotychczas zgromadzonej wiedzy oraz doświadczenia zebranego przez prawie 30 lat funkcjonowania.
Świat metadanych i robotów
Zjawiska związane z szerzej stosowanymi nowymi technologiami, od możliwości gromadzenia ogromnej ilości danych, przez ich pogłębioną analizę, po nowoczesne sposoby ich wizualizacji, a także maszynowego przetwarzania języków naturalnych, które można obserwować we wszystkich dziedzinach współczesnej komunikacji, są również obecne w komunikacji naukowej. Umożliwiają niespotykany wcześniej pod względem rozmiarów dostęp do informacji naukowej, publikacji z poszczególnych dyscyplin oraz wsparcie przy prowadzeniu badań, uzyskaniu finansowania lub wyborze odpowiednio dopasowanego czasopisma bądź wydawnictwa do opublikowania pracy naukowej.
Nowym uczestnikiem komunikacji naukowej stały się roboty (boty), czyli programy umożliwiające zautomatyzowanie niektórych czynności wykonywanych w Internecie, które do tej pory musiał wykonywać człowiek lub dotychczasowym programom zajmowało to sporo czasu. Dzięki nim jest możliwe agregowanie danych bibliograficznych na dużą skalę, m.in. przez menadżery bibliografii typu Zotero, Mendeley i Endnote oraz rozbudowane dedykowane wyszukiwarki: Google Scholar oraz Google Books, a także inne agregatory informacji naukowej np. Unpaywall. Ich poprawne działanie, a zatem pomyślne zindeksowanie informacji o danej publikacji, jest warunkowane kilkoma czynnikami.
Po pierwsze funkcjonowaniem w obiegu komunikacyjnym odpowiednio przygotowanych metadanych umieszczonych przede wszystkim w pliku publikacji oraz na poziomie aplikacji webowej lub strony internetowej, na której została zamieszczona publikacja. Metadane są ustrukturyzowaną informacją opisującą dany obiekt. W przypadku tekstu są to głównie autor, tytuł, numer ISBN oraz wydawca. Brzmi znajomo? Podobne dane znajdują się w dotąd znanych katalogach bibliotecznych i bibliografiach. Natomiast jeśli mowa o metadanych tekstów naukowych, to jest ich znacznie więcej, m.in.: abstrakt, słowa kluczowe, identyfikatory cyfrowe, afiliacja autora oraz instytucja finansująca badania. By roboty mogły swobodnie i poprawnie je odczytywać, muszą być one odpowiednio ułożone, a więc opatrzone znacznikami warunkowanymi przez określony format zapisu metadanych, wymagany przez daną bazę danych. Jednym ze sposobów generowania różnych formatów metadanych jest wprowadzenie informacji o publikacji odpowiedniej aplikacji (platformy), zawierającej swoją bazę danych, a następnie umożliwiająca przetwarzanie jej do innych formatów.
Wśród innych czynników wpływających na pomyślne zindeksowanie informacji o pracy naukowej można wymienić wspomniane identyfikatory cyfrowe i przemyślany sposób udostępniania informacji bibliograficznej w akademickich mediach społecznościowych.
Identyfikatory cyfrowe
Jednym z typów metadanych są identyfikatory cyfrowe, które w ostatnim czasie coraz bardziej zyskują na popularności, ale także wiele wskazuje na ich niebagatelną rolę w funkcjonowaniu informacji o publikacji naukowej oraz osobie autora.
W przypadku publikacji głównie chodzi o numer DOI, czyli identyfikator obiektu cyfrowego (Digital Object Identifier). Jest on na stałe przypisywany do obiektu elektronicznego umieszczanego w Internecie i umożliwia jego szybką identyfikację. Zazwyczaj jest nadawany artykułom, książkom, rozdziałom, ale może być też użyty do oznaczenia tabel, map lub nawet programów komputerowych. Generowany jest on przez kilka agencji rejestrujących, m.in. Crossref. By został nadany konkretnej publikacji, jej wydawca musi wprowadzić odpowiednie informacje do bazy danych takiej agencji.
Natomiast jeżeli mowa o identyfikacji autora lub redaktora publikacji coraz częściej używany jest ORCID, czyli otwarty identyfikator badacza i autora (Open Researcher and Contributor ID). Jest to unikalny numer nadawany konkretnej osobie, zapewniający uporządkowanie danych o autorstwie w świecie elektronicznym. Chociaż istnieją jeszcze inne identyfikatory tego rodzaju (Researcher ID, Author ID znane z największych światowych baz bibliograficznych), to właśnie ORCID wyróżnia się na ich tle, nie tylko ze względu na swoją darmowość, ponieważ funkcjonuje w ramach idei open science, ale także ze względu na funkcjonalność. Może on bowiem być profesjonalnym naukowym CV, które jest jednym z elementów systemu naczyń połączonych współczesnej komunikacji naukowej, od starania się o granty, przez publikowanie, po wykazywanie działalności jako recenzent. Dodatkowo autor dysponujący identyfikatorem ORCID, którego publikacja otrzymała identyfikator DOI, nie musi martwić się o zintegrowane jej opisu ze swoim profilem, ponieważ odbywa się to automatycznie. W profilu autorskim jest też możliwe linkowanie do innych miejsc w sieci, gdzie dostępne są dane o badaczu.
Platformy elektroniczne Wydawnictwa
Chcąc zapewnić możliwie najlepszy dostęp do wydanych przez nas publikacji, od kilku lat prowadzimy platformy z wersjami elektronicznymi czasopism naukowych oraz monografii, umożliwiającymi sporządzanie odpowiednio sformatowanych metadanych publikacji, poszczególnych artykułów bądź rozdziałów autorskich oraz osadzanie identyfikatorów cyfrowych. Dzięki różnorodnym formatom metadanych możemy w łatwiejszy sposób umieszczać informacje o publikacjach w międzynarodowych bazach indeksujących i bibliograficznych, a także repozytoriach instytucjonalnych. Zapraszamy do zapoznania się z naszym zasobem:
BOOKS.AKADEMICKA.PL JOURNALS.AKADEMICKA.PL
Repozytoria instytucjonalne
Szczególną formą bibliograficznych baz danych publikacji naukowych są repozytoria instytucjonalne, tworzone przy większości uniwersytetów i jednostek badawczych (np. Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego). Ich głównym zadaniem jest gromadzenie informacji o dorobku naukowym badaczy afiliowanych przy danej instytucji. Odgrywają też rolę w procesie archiwizowania publikacji tych osób. Dlatego istotne jest, by wydawca komplementarnie współpracował także z tego rodzaju uczestnikami komunikacji naukowej.
Akademickie media społecznościowe
Jeszcze popularniejsze niż identyfikatory cyfrowe jest udostępnianie informacji o publikacji lub samej publikacji na profilach utworzonych w naukowych mediach społecznościowych, takich jak Academia.edu, ResearchGate oraz Mendeley. Ta coraz atrakcyjniejsza forma komunikacji naukowej może pozwolić na zwiększenie oddziaływania publikacji w świecie naukowym, zwłaszcza w przypadku manuskryptów autorskich, których autorom zależy na szybkim przekazaniu swoich odkryć środowisku danej dyscypliny, a różne uwarunkowania sprawiają, że tradycyjna ścieżka publikowania jest nieodpowiednia. Oczywiście są pozytywne i negatywne strony takiego podejścia, lecz należy zaznaczyć, że istnieją jeszcze inne sposoby zwiększania oddziaływania tekstów i związanej z tym cytowalności.
Polityka udostępniania Wydawnictwa
1. Definicje
Wydawnictwo – Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.
Platformy – elektroniczne platformy z publikacjami naukowymi będące własnością Wydawnictwa Księgarnia Akademicka. Dla monografii jedno i wieloautorskich jest to: books.akademicka.pl. Dla czasopism naukowych zaś: journals.akademicka.pl.
Preprint – wersja autorska, zgłaszana do opublikowania Wydawnictwu lub redaktorowi czasopisma/monografii zbiorowej, która nie przeszła jeszcze procesu recenzji.
Postprint – wersja zgłaszanej publikacji po procesie recenzji, ale przed rozpoczęciem pracy redakcyjnej.
Wersja wydawnicza (ang. Version of Record) – ostateczna wersja publikacji, po recenzjach, po procesie redakcji oraz w docelowym układzie graficznym ustalonym w umowie.
For-Sharing-Version – skrócony, specjalnie przygotowany wariant Wersji wydawniczej przeznaczony do udostępniania.
URL – adres www strony internetowej.
DOI – identyfikator obiektów cyfrowych.
ORCID – identyfikator badacza i autora.
2. Platformy elektroniczne Wydawnictwa
2.1. Wszystkie wersje elektroniczne tekstów naukowych publikowanych przez Wydawnictwo są docelowo zamieszczane na Platformach, działających jako aplikacje internetowe dedykowane dla publikowania naukowego.
2.2. Monografie jednoautorskie oraz wieloautorskie publikowane są na platformie books.akademicka.pl.
2.3. Czasopisma naukowe ukazują się na platformie journals.akademicka.pl. Każdy tytuł ma utworzoną własną stronę internetową.
2.4. Platformy stanowią prymarne miejsce udostępniania pełnotekstowych wersji elektronicznych publikacji rozumianych jako Wersja wydawnicza.
2.5. Platformy korzystają z kanałów RSS, do których przekazywane są metadane o nowych publikacjach.
3. Identyfikatory cyfrowe
3.1. Wszystkim elektronicznym wersjom publikacji naukowych zostaje nadany identyfikator DOI. Identyfikatory zostają ostatecznie podpięte w momencie ukończenia procesu publikacji, jednak nie później niż 14 dni od momentu wydania.
3.2. W momencie zgłaszania manuskryptu Autorzy są proszeni o podanie swojego ORCID, o ile go posiadają. Aktywny identyfikator zostaje umieszczony bezpośrednio na stronie jego publikacji znajdującej się na Platformie.
3.3. W przypadku chęci zastosowania identyfikatorów innych niż wymienione Autor proszony jest o kontakt z Wydawnictwem.
4. Polityka związana z metadanymi
4.1. Za metadane publikacji, które są niezbędne do rozpoczęcia procesu wydawniczego, rozumie się: tytuł, autora, afiliację autora, ORCID autora, abstrakt (ok. 200-300 słów), słowa klucze najlepiej opisujące zagadnienia zawarte w publikacji (4-5). Wszystkie metadane muszą zostać dostarczone zarówno w języku oryginału, jak i w języku angielskim.
4.2. Każdy manuskrypt zgłaszany do Wydawnictwa powinien być opatrzony metadanymi w rozumieniu punktu 4.1.
4.3. Metadane publikacji są rekomendowanym sposobem rozpowszechniania informacji o danej publikacji.
5. Wersja dopuszczona do rozpowszechniania
5.1. Wydawca wyraża zgodę na udostępnianie jedynie Wersji wydawniczej w wariancie For-Sharing-Version. Pełnotekstowa Wersja wydawnicza może być dostępna tylko na Platformach oraz w repozytorium instytucjonalnym ośrodka, przy którym afiliowany jest Autor, po upłynięciu ustalonego w umowie embarga. Natomiast, jeśli chodzi o:
PREPRINTY
Autorzy artykułów w czasopismach oraz rozdziałów w monografii zbiorowej mogą dowolnie dysponować preprintem. Jeśli równolegle toczy się proces wydawniczy artykułu prosimy Autora o oznaczenie rozpowszechnianej wersji autorskiej jako „Wersja preprintowa”.
W przypadku monografii nie dopuszcza się rozpowszechniania preprintu.
POSTPRINTY
Wydawnictwo nie uwzględnia tego rodzaju wersji w swojej polityce udostępniania.
5.2. Autor może rozpowszechniać ostateczną Wersję wydawniczą (w tym drogą mailową) współpracownikom i zaprzyjaźnionym naukowcom jedynie w celach niekomercyjnych i do prywatnego użycia. We wszystkich innych przypadkach Autor jest zobowiązany skontaktować się z Wydawnictwem.
5.3. Po zakończeniu procesu publikacji Autor otrzymuje For-Sharing-Version przeznaczone do rozpowszechniania.
5.4. W przypadku tekstów udostępnianych na zasadach otwartego dostępu (open access), niezależnie od jego modelu, Autor jest proszony również o rozpowszechnianie For-Sharing-Version oraz linkowanie do pełnotekstowej Wersji wydawniczej za pomocą identyfikatora DOI.
6. Sposób linkowania
6.1. Preferowanym sposobem linkowania do pełnotekstowej wersji publikacji, ze względu na większą stabilność niż tradycyjny URL, jest identyfikator DOI. By uzyskać prawidłowy link należy umieścić skrót protokołu: https://doi.org/ przed nadanym DOI, np. 10.12797/abc.12.21.11 -> https://doi.org/10.12797/abc.12.21.11. Na Platformach zawsze zamieszczany jest docelowy format identyfikatorów DOI.
6.2. Wykorzystanie URL tekstu lub całej platformy jest dopuszczane w wyjątkowych sytuacjach, po uzgodnieniu z Wydawnictwem.
7. Współpraca z repozytoriami instytucjonalnymi
7.1. Wydawca współpracuje z repozytoriami instytucjonalnymi na podstawie osobno zawartych umów o udostępnianie dopasowanych do każdego przypadku.
7.2. Jeśli Wydawca ma zawartą umowę z danym repozytorium instytucjonalnym bezpośrednio udostępnia ustaloną wersję tekstu i jego metadane w czasie określonym w umowie.
7.3. Okres embarga, po którym jest możliwe umieszczenie pełnotekstowej Wersji wydawniczej przez repozytorium instytucjonalne wynosi od 12-24 miesięcy.
7.4. Postępowanie w przypadku tekstów publikowanych w otwartym dostępie (open access) zależy od wybranego modelu tej ścieżki wydawniczej. Więcej zob. Polityka otwartego dostępu.
8. Postępowanie wobec akademickich mediów społecznościowych
8.1. Akademickie media społecznościowe rozumiane są jako komercyjne platformy do zamieszczania publikacji naukowych i nawiązywania kontaktów naukowych, takie jak: Academia.edu, ResearchGate i Mendeley.
8.2. W przypadku tego rodzaju mediów Wydawnictwo wyraża zgodę jedynie na zamieszczanie For-Sharing-Version. Autor jest proszony o opatrzenie jej metadanymi wprowadzonymi zgodnie z instrukcją przekazaną przez Wydawnictwo.
8.3. Instrukcję dotyczącą wprowadzania metadanych danej publikacji do swojego profilu Autor otrzymuje w trakcie procesu wydawniczego lub może ją pobrać poniżej.
8.4. Udostępnianie publikacji na własnej stronie internetowej autora odbywa się na takich samych zasadach jak w przypadku social mediów.
