Czym jest otwarty dostęp (open access)?
Otwarty dostęp jest formą darmowego udostępniania pełnotekstowych wersji elektronicznych publikacji naukowych w Internecie. Jest także elementem szerzej występującego zjawiska otwartości w nauce. Zastosowanie tego modelu zwiększa dostęp do tekstu potencjalnych Czytelników z całego świata i różnych dyscyplin naukowych, a także ma znaczny wpływ na wzrost liczby cytowań danej publikacji.
Licencje udostępniania otwartego dostępu – Creative Commons
Jednym ze sposobów zapewnienia legalnego sposobu udostępniania wersji elektronicznych publikacji naukowych w modelu open access jest udostępniane w ramach ustandaryzowanej licencji Creative Commons. Licencja ta określa, w jaki sposób pobrana publikacja może być wykorzystywana przez Czytelników. W zależności od wybranej opcji pojawiają się ograniczenia odnoszące się do możliwości czytania, pobierania, kopiowania, dystrybucji i ponownego użycia tekstu.
Nasze wydawnictwo rekomenduje opcję licencji Creative Commons: Uznanie autorstwa – Użycie Niekomercyjne – Bez Utworów Zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-NC-ND 4.0.). Możliwe jest też udzielanie licencji w innych kombinacjach. Więcej szczegółów o dostępnych możliwościach znajduje się tutaj.
Zachęcamy Autorów/Redaktorów do sprawdzenia, czy instytucja zapewniająca finansowanie publikacji nie określiła szczegółowych wymagań dotyczących udostępniania w ramach otwartego dostępu.
Typy otwartego dostępu
Istnieje kilka rodzajów modelu otwartego dostępu, z których każdy wiąże się z nieco odmienną ścieżką publikowania. Różnice pojawiają się w odniesieniu do momentu „uwolnienia” publikacji, pobierania ewentualnych dodatkowych opłat oraz możliwych miejsc udostępniania i sposobu archiwizacji. Najbardziej rozpowszechnione są modele złoty oraz zielony.
Chcesz wiedzieć więcej?
Ch.W. Bailey Jr., Open Access Bibliography: Liberating Scholarly Literature with E-Prints and Open Access Journals, 2012 – 15.11.2020.
MNiSW, Otwarty dostęp do publikacji naukowych – 15.11.2020.
Wikipedia, Open access – 15.11.2020.
Polityka Wydawnictwa
1. Przyjęte modele otwartego dostępu
Zarówno w przypadku monografii autorskich oraz wieloautorskich, jak i czasopism naukowych Wydawnictwo Księgarnia Akademicka przyjęło politykę open access uznającą za wiodącą ścieżkę publikowania w modelu złotego otwartego dostępu (gold open access) z pobieraniem opłaty i natychmiastowym „uwolnieniem”.
Stosowany może być też model zielonego otwartego dostępu (green open access), lecz opatrzony embargiem minimum 12-24 miesięcy, po którym publikacja zostaje udostępniona bezpłatnie.
Szczegółowe informacje związane z polityką open access dotyczące czasopism naukowych znajdują na stronach poszczególnych czasopism dostępnych na elektronicznej platformie wydawnictwa: journals.akademicka.pl.
2. Opłaty
W modelu złotego otwartego dostępu pobierana zostaje dodatkowa opłata za koszty procesu wydawniczego, co gwarantuje natychmiastowe „uwolnienie” publikacji zaraz po zakończeniu procesu produkcji. W przypadku czasopism oraz monografii zbiorowych opłata dotyczy poszczególnych artykułów (z ang. Article Processing Charge), a w przypadku monografii całej publikacji (z ang. Book Processing Charge). Szczegóły związane z opłatami są podawane podczas pierwszego spotkania Autora/Redaktora w redakcji Wydawnictwa.
