Homerycki klucz do pojmowania dziejów. Hybris, Nomos, Polis

 Powszechnie wskazuje się, że tym, co kształtowało starożytnych Greków, była ich tradycyjna religia bóstw, uznanie dla bohaterów, wspólne obrzędy w miejscach kultów, jak np. Delfy, wspólny język oraz podobne podejście do organizacji politycznej, jaką była polis i obywatelstwa w niej. Zwłaszcza podzielali zapatrywanie na sprawę niezależności polis i wolności obywateli. Stąd owi Grecy bywają opisywani nawet jako "fanatyczni zwolennicy wolności", bez względu na to, czy dana polis zarządzana była w obrębie systemów monarchistycznych, oligarchicznych, demokratycznych czy tyrańskich. Miała ich cechować niechęć do tyranii, miłość do piękna, a później zamiłowanie do filozofowania. Sprawność filozoficzna umożliwiła Grekom wytwarzanie różnych wizji objaśniających, także w dziedzinie sztuki . Zatem początki refleksyjno-racjonalnego myślenia o sprawiedliwości i niesprawiedliwości, o prawie i nieprawości, porządku i nieładzie społecznym, pracy, bogactwie i grabieży, pokoju i wojnie, świe- cie boskim i ludzkim, sensie ludzkiego istnienia i motywach działania człowieka, a wreszcie o pojmowaniu wszechświata zwykle poszukiwane są w słowach filozofów archaicznych , poczynając od najstarszych myślicieli jońskich z VI w. p.n.e. Te poglądy nie pojawiły się jednak w ich głowach nagle, wskutek doświadczenia jakiejś iluminacji.

Wspomnianą intelektualną sprawność do objaśniania poprzedził długotrwały rozwój mityczno-poetyckiej i mądrościowej opowieści o tragedii i trudzie życia, o ludzkich emocjach, a w tym o inicjującym Iliadę gniewie i jego skutkach . To hybris władcy Agamemnona w postaci pozbawienia należnej nagrody bohatera Achillesa i jego gniew przeciw królowi, obok przesądzonej tragedii Troi (Mojra), zbudowały, wydawałoby się, poza Przeznaczeniem (Mojrą) dramat trojański. Oceny zawarte w Iliadzie okazały się znaczące dla namysłu nad fundamentalnymi problemami człowieka, jego życia w społeczeństwie i motywami działań, stosownie do zmieniających się warunków.