Garbary, Łobzów, Nowa Wieś, Kraków. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce

 Kolejny wolumin Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce poświęcony został zabytkom sztuki sakralnej Krakowa. Zawarto w nim omówienie trzech zespołów sakralnych usytuowanych na historycznym terenie dawnego przedmieścia (jurydyki miejskiej) Garbary, włączonego do miasta w roku 1800 (kościół i dom zmartwychwstańców), oraz dwóch dawnych wsi: Nowej Wsi i Łobzowa, przyłączonych do Krakowa w roku 1909 (kościół Św. Szczepana oraz kościół NMP z Lourdes z domem misjonarzy).

 Z prezentowanych w katalogu świątyń najdłuższą historię ma kościół Św. Szczepana. Wprawdzie dawny kościół parafii Św. Szczepana, stojący w obrębie średniowiecznego, lokacyjnego miasta już nie istnieje, ocalała jednak pokaźna część jego wyposażenia, która po wielu latach powróciła do obecnej świątyni, wzniesionej w latach 1936-38. Jest to jeden z okazalszych przykładów modernistycznej architektury sakralnej Krakowa. Wielką wartość przedstawia zespół zabytków ruchomych, pochodzących w większości z dawnej, nieistniejącej już świątyni Św. Szczepana. Do jego najcenniejszych elementów należy bez wątpienia manierystyczny obraz olejny przedstawiający Męczeństwo św. Szczepana (zamieszczony na okładce tomu), łączony z wybitnym manierystą Hansem von Aachen (1552-1615), malarzem działającym we Włoszech, głównie we Florencji i Rzymie. Z pozostałych elementów wyposażenia wnętrza kościoła, pochodzących z dawnej świątyni, wymienić należy wspomnianą już gotycką chrzcielnicę oraz bardzo bogaty zespół dzieł złotnictwa i tkanin liturgicznych. Znacznie młodszą metrykę ma kościół Zmartwychwstania Pańskiego wraz z domem zmartwychwstańców. W latach 1886-87 wzniesiono kościół z wykorzystaniem murów dawnej garbarni parowej. Projekty opracował krakowski architekt i przedsiębiorca budowlany Wandalin Beringer (1839-1923) wedle koncepcji i wstępnych projektów opracowanych przez o. L. Zbyszewskiego. Koncepcja o. Zbyszewskiego objęła również kompleksowy wystrój i wyposażenie świątyni. W efekcie powstał skromny kościół o artystyczno-ideowym programie, realizujący założenia całościowego dzieła sztuki. Według idei o. Zbyszewskiego krakowski kościół, zgodnie z charyzmatem zgromadzenia w duchu odnowy Kościoła, nawiązywał do szeroko rozumianych wzorów świątyni starochrześcijańskiej. Wśród stosunkowo skromnego wyposażenia zwraca uwagę zespół dzieł złotniczych, pochodzących z daru głównej fundatorki, Julii z książąt Druckich-Lubeckich hr. Pusłowskiej (1820-88). Są one wyrobami najsłynniejszej paryskiej wytwórni złotniczej Placide’a Poussielgue-Russanda (1824-1889). Spośród omówionych w tym tomie katalogu świątyń najpóźniejszą metrykę ma kościół pw. Najświętszej Marii Panny z Lourdes i dom misjonarzy, który wzniesiony został w latach 1892-94, w podkrakowskiej Nowej Wsi, według projektu budowniczego Stefana Żołdaniego (1840-1900). Całkowicie nierozpoznany był dotychczas zbiór obrazów znajdujący się w przyległym do kościoła domu misjonarzy. W zespole tym, liczącym przeszło trzydzieści płócien, znajduje się kilka niezwykle interesujących obrazów, o znacznie starszej metryce niż zabudowania misjonarzy na Nowej Wsi. Najstarszym zachowanym w zbiorach domu misjonarzy na Małej Wsi jest niewielki, malowany na desce obraz przedstawiający Matkę Boską Piaskową, pochodzący z 1. połowy wieku XVII, prawdopodobnie przeznaczony do dewocji prywatnej. Warto również wskazać na wielkoformatowy obraz Piety pochodzący z końca wieku XVII. Niewątpliwie najciekawszym obrazem jaki "odkryto" w trakcie prac inwentaryzacyjnych jest płótno przedstawiające Świętą Rodzinę. Obraz ten pochodzi najpewniej z przełomu wieku XVII i XVIII i zapewne powstał w Rzymie. Ostrożnie można go próbować wiązać z pracownią Francesca Trevisaniego (1656-1746), malarza pochodzącego z Istrii, działającego w Rzymie pod patronatem kardynała Pietro Ottoboniego. Trevisani pozostawał pod silnym wpływem twórczości Carla Maratty.