Jan Heweliusz

 Jan Heweliusz (łac. Johannes Hevelius, niem. Johann Hewelcke); inne formy nazwiska: Hewel, Hewelke, Höfelcke, Hövellius, Höwelcke (ur. 28 stycznia 1611 w Gdańsku, zm. 28 stycznia 1687 tamże) – gdański[a] astronom, matematyk i konstruktor instrumentów naukowych.

 Pochodził z zamożnej, niemieckojęzycznej, luterańskiej rodziny browarników. Przodkowie Heweliusza przybyli z Ottendorfu w 1434 i osiedlili się w Steblewie, od 1526 zaś zamieszkali w Gdańsku. Początkowo zajmowali się kupiectwem, później pradziad Heweliusza Mikołaj (Nikel) Höuelke i jego brat założyli browary. Syn Nikela, Michał jako pierwszy wszedł do władz miejskich. Syn Michała Abraham (1576-1649) odziedziczył po kuzynie również browar stryja, a trzeci wniosła mu w posagu druga żona, Kordula Hecker (1592-1653). Mieli dziesięcioro dzieci, z których czworo zmarło we wczesnym dzieciństwie (podobnie jak trójka dzieci Abrahama z pierwszego małżeństwa), najstarszym z pozostałych przy życiu był Jan Heweliusz[2]. Duży wpływ na przyszłe życie Heweliusza miała rozpoczęta w 1618 nauka w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, gdzie pod wpływem profesora nauk ścisłych Piotra Krügera zainteresował się astronomią, zbudował też swoje pierwsze przyrządy. W styczniu 1622 rozpoczął naukę na wydziale sztuk wyzwolonych uniwersytetu w Królewcu, w 1627 powrócił jednak do Gimnazjum Akademickiego, gdzie do 1630 roku pogłębiał znajomość nauk ścisłych[3]. W 1630 Heweliusz rozpoczął studia prawniczo-ekonomiczne w Lejdzie, a rok później udał się w podróż, w trakcie której odwiedził między innymi Londyn i Paryż. W trakcie podróży po Europie Heweliusz poznał wielu wybitnych przedstawicieli nauki, z niektórymi z nich zaprzyjaźnił się i później utrzymywał ścisłe kontakty prowadząc obfitą korespondencję, niektórzy odwiedzili go też w Gdańsku. W Holandii spotykał się z rodziną Huygensów, w Londynie między innymi z Johnem Wallisem i Samuelem Hartlibem, w Paryżu z Gassendim i Ismailem Bouillaudem, w Awinionie z Athanasiusem Kircherem. Zamierzał również odwiedzić Włochy, by spotkać się z Galileuszem i Scheinerem, ale wezwany przez ojca do powrotu wrócił do Gdańska przez Szwajcarię w 1634[4].   Po powrocie ożenił się z Katarzyną Rebeschke. W posagu znajdował się kolejny browar, oraz kamienice przy ulicy Korzennej 53-54. Na dachach tych kamienic Heweliusz zorganizował obserwatorium astronomiczne, regularne obserwacje rozpoczęły się od roku 1641.