Polscy adwokaci w obozie koncentracyjnym Auschwitz 1940-1945. Słownik biograficzny

Słownik biograficzny „Polscy adwokaci w obozie koncentracyjnym Auschwitz 1940-1945” autorstwa historyka Centrum Badań Muzeum Auschwitz dr. Jerzego Dębskiego to wspólny projekt wydawniczy Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau oraz Naczelnej Rady Adwokackiej.  Publikacja jest dziełem bezprecedensowym, gdyż stanowi historycznie pierwsze opracowanie poświęcone określonej grupie zawodowej, której przedstawiciele byli ofiarami niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz.

Prezentacja książki odbyła się 3 czerwca 2016 r. podczas seminarium naukowego w siedzibie Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie zorganizowanego przez Ośrodek Badawczy Adwokatury im. adw. Witolda Bayera przy NRA oraz Muzeum Auschwitz.

Uczestnikami seminarium byli m.in. przedstawiciele Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, członkowie NRA oraz przedstawiciele jej Komisji, członkowie Rady Naukowej Ośrodka Badawczego Adwokatury, a także Dziekani i przedstawiciele Okręgowych Rad Adwokackich. Obecni byli także dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau dr Piotr M. A. Cywiński oraz autor publikacji dr Jerzy Dębski.

„W roku 2014, poprzedzającym rocznicę 70-lecia wyzwolenia obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz, w Ośrodku Badawczym Adwokatury im. adw. Witolda Bayera, zapadła decyzja o potrzebie prowadzenia prac dotyczących adwokatów, których losy związane zostały z historią obozu Auschwitz. W jej wyniku trafia do rąk Państwa szczególna publikacja poświęcona martyrologii polskich prawników, przede wszystkim adwokatów, którzy niejednokrotnie ponieśli najwyższą cenę za przynależność do tej grupy zawodowej, stanowiącej szczególne zagrożenie dla nazistowskiego okupanta” – czytamy we wstępie do książki, którego autorami są adw. Marcin Imiołek, prof. Piotr Kruszyński oraz adw. Jan Kuklewicz z Ośrodka Badawczego Adwokatury.

Prof. Piotr Kruszyński podkreślił podczas seminarium, że to bardzo ważny dzień w historii polskiej adwokatury: – Jestem naprawdę podniośle wzruszony, że ta publikacja się ukazała. Dla nas adwokatów to jest odkrywanie historii. Oczywiście wiedzieliśmy, że nasi koledzy, adwokaci ginęli w obozie Auschwitz-Birkenau, ale nie wiedzieliśmy, że było ich aż tylu, że niektórzy z nich odgrywali istotną rolę w obozowym ruchu oporu. Dlatego jestem niezwykle wdzięczny dyrektorowi Muzeum Piotrowi Cywińskiemu, autorowi Jerzemu Dębskiemu, a także wszystkim pracownikom Muzeum Auschwitz za to, że nasza inicjatywa spotkała się z tak życzliwym odbiorem i zrozumieniem.

– Na podstawie ocalałych dokumentów archiwalnych oraz wszelkich innych źródeł, do których mogliśmy dotrzeć, w publikacji odtworzone zostały tragiczne losy 204 polskich adwokatów, wśród których było 34 polskich Żydów, trzech Ukraińców i jeden Łemko, którzy stali się więźniami Auschwitz, i z których większość poniosła śmierć w tym, lub w innych obozach koncentracyjnych. Z przeprowadzonych badań wynika także, iż łącznie Niemcy osadzili w Auschwitz co najmniej 384 obywateli polskich, przedstawicieli różnych zawodów prawniczych – powiedział dyrektor Muzeum Auschwitz dr Piotr M. A. Cywiński.

– Najwięcej polskich prawników Niemcy osadzili w Auschwitz w latach 1940-1942 – ponad 330 osób. Potwierdza to bardzo dobitnie rolę, jaką KL Auschwitz odgrywał w pierwszej fazie swojego istnienia, kiedy to był on dla niemieckich władz okupacyjnym niezwykle ważnym narzędziem totalnego wyniszczenia polskich elit intelektualnych i politycznych – dodał dyrektor Cywiński.

Oprócz samych biogramów w książce znajduje się także opis uwarunkowań społecznych i historycznych właściwych dla okresu międzywojnia, a także artykuł na temat dorobku polskich prawników w tym krótkim historycznie okresie. Całość wzbogacono o dokumenty źródłowe oraz materiał fotograficzny, dodatkowo ilustrujący rzeczywistość badanego okresu.

 „Przypomnienie tragicznych zdarzeń i poprzedzających ich okoliczności, jakie rozegrały się na przestrzeni 1682 koszmarnych obozowych dni, składających się na 240 tygodni, 55 miesięcy, w ciągu czterech i pół roku (4 lata 7 miesięcy i 7 dni) istnienia obozu, jest z jednej strony wypełnieniem naszych powinności wobec Kolegów, których dotyczyła obozowa gehenna, z drugiej zaś pielęgnowaniem pamięci historycznej. Poznanie obozowych losów naszych Kolegów, stanowi również nieodzowny warunek zrozumienia historii Adwokatury w okresie okupacji, a tym samym Adwokatury w ogóle” – napisano  we wstępie.

Publikacja „Polscy adwokaci w obozie koncentracyjnym Auschwitz 1940-1945” została wydana dzięki wsparciu finansowemu Naczelnej Rady Adwokackiej oraz Fundacji Pamięci Ofiar Auschwitz-Birkenau.