Halowe kościoły z XIII wieku na Śląsku

 Pierwsze kościoły halowe na Śląsku zaczęto wznosić w 1 tercji XIII w. (Wrocław, Oleśnica, Dzierżoniów). Były to kościoły parafialne o prostym układzie przestrzennym, na który składał się prostokątny bezwieżowy korpus oraz prostokątne prezbiterium.

 Halowy układ przestrzenny przyjęły po 1230 r. kościoły franciszkanów wrocławskich oraz cystersów w Henrykowie. Bryły kościołów zakonnych były bardziej rozbudowane. W kościele cysterskim po raz pierwszy zaplanowano prostokątne, trójnawowe prezbiterium z obejściem i wieńcem kaplic, całość zamierzano przesklepić. W 3 ćwierci XIII w. nadal budowano kościoły parafialne o prostokątnych prezbiteriach (Grodków, Kożuchów), a równocześnie zaczęto wznosić prezbiteria zakończone wielobocznie (Głubczyce, Racibórz). Nowym elementem stały się dwuwieżowe fasady (Głubczyce, Racibórz, Złotoryja). Wszystkie kościoły były przesklepione, żebra sklepienne spływały na służki lub wsporniki. Wiązki służek na ścianach i filarach nadawały tym kościołom charakter gotyku klasycznego, trwającego do końca stulecia. W 4 ćwierci XIII w. rozpoczęto budowę kościoła cysterskiego w Kamieńcu Ząbkowickim (od 1272 r.) oraz kolegiatę pw. św. Krzyża we Wrocławiu (1288–1295 – prezbiterium, transept i mury obwodowe dolnego kościoła). Obiekty te otrzymały rozbudowane układy przestrzenne o znacznej wysokości. Ich wnętrza o gładkich ścianach bez służek wyznaczyły początek nowego etapu gotyku – gotyku rozwiniętego, który panował na Śląsku w XIV w.