O katolicyzmie, liberalizmie i socjalizmie

Pierwszy w Polsce wybór pism Juana Donoso Cortésa (1809-1853), słynnego krytyka liberalizmu, socjalizmu i rewolucji, zawierający jego najważniejsze prace: Esej o katolicyzmie, liberalizmie i socjalizmie, rozważanych w ich fundamentalnych zasadach, Mowę o dyktaturze, Mowę o położeniu Europy i Mowę o położeniu Hiszpanii. Te arcydzieła myśli konserwatywnej – szeroko dyskutowane i interpretowane w XIX i XX wieku, m.in. przez Carla Schmitta – wciąż mogą inspirować dyskusje polityczne i ideowe, nie tylko w gronie konserwatystów.

„W dniu, w którym społeczeństwo […] zaczęło pytać dziennikarzy i zgromadzenia o to, czym jest prawda i czym jest błąd, w tym dniu błąd i prawda pomieszały się we wszystkich rozumach, a społeczeństwo wkroczyło w mrok i upadło pod władzą fikcji. Czując w sobie z jednej strony bezwzględną konieczność poddania się prawdzie i unikania błędu, z drugiej zaś niemożność wykazania, czym jest błąd i czym jest prawda, sporządziło katalog konwencjonalnych i arbitralnych prawd oraz wymyślonych błędów i powiedziało: będę czcić pierwsze, a drugie potępię. W swej wielkiej ślepocie nie rozumiało bowiem, że czcząc pierwsze, a drugie potępiając, nic nie potępia ani nie czci; albo iż jeśli cokolwiek potępia i czci, to tylko siebie”.
Fragment Eseju o katolicyzmie, liberalizmie i socjalizmie, rozważanych w ich fundamentalnych zasadach

„Dostań także Essai sur le Catholicisme Libéralisme et Socialisme par Donoso Cortés dopiero co wyszłe. Pełno sofistyczności, ale też pełno genialnych błyskawic i gromów. To specyficzna osobowość. Duch jak u de Maistre’a, styl daleko dziarższy, puginałowy, namiętny. Hiszpan gębą całą. Okiem tylko dotąd rzuciłem, a jużem kilka razy podskoczył na krześle i sam rzekł do siebie: Tęgo”.
Z listu Zygmunta Krasińskiego do Augusta Cieszkowskiego

Juan Donoso Cortés (1809-1853) - Markiz de Valdegamas, hiszpański myśliciel polityczny, dyplomata, polityk i pisarz. Urodzony w Valdegamas w rodzinie arystokratycznej; podobnie jak Grotius, Bentham i J. St. Mili, byt „cudownym dzieckiem". Otrzymał znakomite wykształcenie w najlepszych szkołach i uniwersytetach Hiszpanii; w młodości bliska mu była racjonalistyczna filozofia oświeceniowa, jeszcze w roku 1830 dał się w Madrycie poznać jako nastrojony optymistycznie liberał-racjonalista, pracował w ministerstwie spraw wewnętrznych za czasów króla Ferdynanda VII (do 1833), był nauczycielem królewskiej córki - przyszłej królowej Izabelli II, wybrany też został do parlamentu z Kadyksu (1837). Zasłynął jako znakomity mówca hiszpańskiego senatu, w którym bronił praw monarchii i praw Kościoła katolickiego przed stale ponawianymi atakami stronnictwa liberalnego. W latach czterdziestych przyjaźnił się z Metternichem, Guizotem, Napoleonem III i francuskim ultramontaninem - Veuillotem, z którym tworzył wspólny front polityczny, usprawiedliwiający zamach stanu Ludwika Napoleona i broniący w pierwszej fazie Drugiego Cesarstw we Francji. W latach 1850-53 był hiszpańskim ambasadorem w Paryżu, gdzie zmarł. Główne dzieła: Memoria sobre la situacion actual de la Monarąuia (Memoriał poświęcony aktualnemu położeniu monarchii), Ensayo sobre el catolicismo, el liberalismo y el sociahsrn (Dociekania dotyczące katolicyzmu, liberalizmu i socjalizmu).