Hieronim Florian ks. Radziwiłł i jego rękopisy

 Leży przed Państwem monografia o człowieku niesławnej pamięci, o magnacie, który pod żadnym względem nie tylko na monografię ale na pamięć nie zasługuje.

Hieronim Florian Radziwiłł, dumny samowładca, rozrzutnik majątku i zwyrodniały okrutnik, gnębiący bezwzględnie swój - lud - to typ tego odłamu kresowej szlachty polskiej XVIII-go wieku, typ klasyczny o którym autor Jan Czernecki, powiada słusznie we wstępie, że "możnapisać o nim bardzo wiele, ale nic na jego dobro".    O tuż  to "bardzo wiele"  - to piętrzące się dokumenty z przykładu życia i czynów Hieronima Floriana Radziwiłła, dowodzące jak ciężkie oskarżenie spada dziś na magnaterię czasu Augusta II i III- go przed Trybunałem historii.Materiały do tej "sprawy radziłowskiej" zebrał Jan Czernecki - zdaje się - bez reszty, dając wiernyi przekonujący rysunek czasów i ludzi epoki. Zasadniczą jednak podstawą i powagą monografii jest podana tu bogata literatura przedmiotu, żeby tylko przypomnieć A. Brucknera, Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów, J. Wolfa, Dunina Borkowskiego, Edwarda Kodłubaja, Łozę, W. Smoleńskiego, Eustachego Tyszkiewicza. Dzieło zostało spisane z rękopisów Hieronima Floriana Radziwiłła znajdujących sięw Muzeum ks. Czartoryskich w Krakowie, opisanych na 328 stronach pod nr. 1721 i dotychczas nie ogłoszonych drukiem. Nie zawiera momentów ściśle historycznych,  ani naukowych, przedstawia natomiast rzeczywiste relacje polskich magnatów z ich poddanymi. Jan Czernecki podzielił swoją pracę metodycznie : W pierwszych rozdziałach zapoznaje nas  szczegółowo z życiem Hieronima Floriana Radziwiłła i tu właśnie okazuje cały ciężar gatunkowy moralnego portretu jego na tle wychowania pod opieką matki, a później żyjącego w atmosferze własnych, dobie pańskich, samowładczych, a jakże często zbrodniczych postępków, za która nawet August III -ci nie miał odwagi, czy dobrej woli ścigać go sprawiedliwością. Dokumentarne karty jego okrucieństw znajdujemy w rozdziale VII- tym : widzimy wojsko,milicję i gwardię, dezercję oficerów. pościgi za nimi i wymordowanie 2.000 chłopów zbuntowanych.   W rozdziale VIII- tym wielki pan bawi się bezkarnie w wojnę. Rozdział X- ty to ciężka dola poddanych, wreszcie dalsze rozdziały opowiadają o zabawach, polowaniach i "ambicjach kulturalnych" księcia pana, zdobywającego się na gęsta sięgające łukiem aż do szaleństwa. Załączony rękopis Hieronima Floriana Radziwiłła / z Muzeum ks. Czartoryskich/ rzuca przenikające promienie w głąb natury pana Hieronima, pada na jego krąg zainteresowań, jednak nie głębszych i nie szerszych, jak mroczne knieje jego majątku dla oczu myśliwca. Praca Jana Czerneckiego - to publiczne oskarżenie rzucone nazwisku Radziwiłłów - jest owocem długoletnich i żmudnych poszukiwań za źródłem światła, które pozwala wejrzeć  z perspektywy historii w życie takiego typu jak  Hieronim Florian Radziwiłł. Niezawodnie ten magnat  miał szanse, aby na kartach dziejów pozostać jako "hamme de merite", a stał się  - niestety -  odstraszającym przykładem wroga ludu, władcą, dla którego największym zamiłowaniem : okrucieństwo, a strażnicą honoru : szubienica.    Jeśli więc mowa o prawie jego do sławy - to do jakiej sławy?

A. Waśkowski, 1951

 Redakcja nie dokonała uwspółcześnienia tekstu historycznego rękopisu, który przez to może być trudny w odbiorze, ale oddaje ducha zarówno autora pamiętników, jak epoki. Dodatkowym walorem jest autentyczność tekstu, z którego mogą czerpać następne pokolenia czytelników i badaczy. Oddajemy Państwu nietuzinkową książkę, wydaną w bibliofilskim nakładzie 200 egzemplarzy numerowanych, w formacie  B-5, bogato ilustrowaną,  obrazami i winietami Józefa Mehoffera wykonanymi w czasie okupacji dla przyjaciela Jana Czerneckiego. Grafika ta dzisiaj jest rzadko stosowana w wydawnictwach a podkreśla  prestiż i wartość książki.  Jest to  pierwsze wydanie Jana Czerneckiego o  Rodzie Radziwiłłów, którą bibliofile mogą postawić na swoich półkach  obok,  "Małego Króla na Rusi", "Kasztelanowej..." i "Wspomnień o malarzach", tworząc  ciekawy zbiór literatury historycznej.Pozostaje do wydania jeszcze sześć woluminów o Rodzie Radziwiłłów, które są zdeponowane w Bibliotece Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności  i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.