Kształtowanie się białoruskiej świadomości narodowej a Polska

 Białorusini – w obliczu rewolucji 1917 roku – oczekiwali wyłącznie autonomii w ramach federacyjnej Rosji i nie odrzucali radzieckiej władzy. Jednocześnie uznawali jedynie rząd centralny, walcząc o przywództwo na Białorusi z bolszewicką Radą Komisarzy Ludowych Obszaru Zachodniego. Dlatego zwołany na grudzień 1917 roku do Mińska Zjazd Wszechbiałoruski został rozpędzony przez RKLOZ, a wybrana na tymże zjeździe Wszechbiałoruska Rada Chłopskich, Żołnierskich i Robotniczych Delegatów przeszła do podziemia. Do połowy lutego udało się też białoruskim bolszewikom zapobiec powstaniu zwartej białoruskiej siły zbrojnej poprzez rozbrajanie białoruskich formacji wojskowych, tworzących się w różnych miejscach wschodniego frontu I wojny światowej, od Pskowa, Witebska i Smoleńska po Odessę. Często powtarza się, że Białorusini zostali nie tylko zrusyfikowani, ale też zsowietyzowani, a projekt utworzenia narodu radzieckiego być może nigdzie nie doczekał się równie pełnej (choć też przecież nie całkowitej) realizacji . Jak zauważa Ryszard Radzik, „zacofane niegdyś gospodarczo społeczeństwo białoruskie przeszło po rewolucji bolszewickiej prawie bezpośrednio od pojęcia chłopskiej ojcowizny do idei radzieckiej ojczyzny” . Awans społeczny na Białorusi wiązał się (inaczej niż np. w Polsce, gdzie chłop przejmował tradycję przechowywaną przez szlachtę) z przyjęciem radzieckiej kultury i świata wartości, których nośnikiem był język rosyjski. Postrzeganie świata w kategoriach klasowych, a nie narodowych, sprawiało, iż białoruski pozostawał w ogólnej świadomości językiem gorszym, używanym przez warstwy niższe, niewykształcone, wiejskie, który porzucało się wraz z wyższą pensją, edukacją, przejściem do miasta.