Pomorze Gdańskie i ziemia chełmińska na drodze do Niepodległ

Obszar Pomorza Wschodniego […] był terenem szczególnym i ważnym zarówno dla Polaków, jak i Niemców. Przez setki lat przechodził z rąk do rąk, a wpływy obu języków ścierały się. Podczas obrad kongresu wiedeńskiego w 1815 r. został przyznany państwu pruskiemu i pozostawał w jego granicach do 1920 r.

Przez setki lat zmieniały się również stosunki etniczne. Na tereny pozostające na początku drugiego tysiąclecia słowiańskimi zaczęły napływać w kolejnych wiekach grupy germańskie. W pierwszej kolejności była to przede wszystkim ludność z krajów niemieckich. Następnie, w okresie nowożytnym, przybywali uchodźcy polityczni i religijni z zachodniej Europy, przede wszystkim niderlandzcy menonici, ale mieliśmy również na tym terenie grupy pochodzące z Wysp Brytyjskich czy Francji. Z biegiem czasu te inne grupy polonizowały się lub germanizowały, wstępując w sposób naturalny do jednej z dwóch dominujących na tym obszarze nacji. Z tego tygla językowego i religijnego tworzył się podstawowy i w miarę porów­nywalny na początku XX wieku pod względem ilościowym kościec pomorski: polsko- lub niemieckojęzyczny.