Deo Laudes. Historia sporu donatystycznego

Ks. Stanisław Adamiak – urodzony w 1980 roku. Od 2004 roku ksiądz diecezji toruńskiej. Doktorat z historii Kościoła uzyskał na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. W latach 2011 do 2014 asystent na Wydziale Historii i Dóbr Kulturalnych Kościoła tegoż Uniwersytetu, a od 2014 roku adiunkt naukowy w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Autor książek: Carthage, Constantinople and Rome: Imperial and Papal interventions in the Life of the Church in Byzantine Africa (533-698) (Rzym 2016), Zawsze jest Wyjście (Warszawa 2017).

Książka jest pierwszym w języku polskim całościowym ujęciem przebiegu schizmy donatystycznej, która podzieliła w czwartym wieku chrześcijan rzymskiej Afryki Północnej na dwa wrogie Kościoły. Po śmierci biskupa Kartaginy, Menzuriusza, gdzieś między 306 a 312 rokiem, na jego następcę wybrano Cecyliana. Wybór ten jednak był kontestowany. Przeciwnicy Cecyliana zarzucali mu zbytnią uległość wobec rzymskich władz podczas minionych właśnie prześladowań, dlatego uznali jego wybór za nieważny i wybrali na jego miejsce Majoryna. Ten wkrótce zmarł, a jego miejsce zajął Donat.

To wydarzenie dało początek schizmie. Odtąd wiele miast miało po dwóch biskupów: katolickiego (cecylianistycznego) i donatystycznego. Oskarżano się nawzajem o wydawanie pogańskim prześladowcom świętych ksiąg, o stosowanie przemocy w walce z konkurencyjnym Kościołem i o wciąganie w spór władz państwowych. Przez wiele lat donatyści byli najprawdopodobniej liczniejsi i silniejsi, pomimo wsparcia udzielanego katolikom przez cesarzy. Do przełomu doszło dopiero na początku V wieku, kiedy Kościół donatystyczny został praktycznie zniszczony dzięki zdecydowanej i skoordynowanej akcji biskupów katolickich (m.in. Augustyna z Hippony) i państwa.