Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne

Tropy to jednostkowe własności, takie jak ciężar tej książki, jej kolor i kształt. Pojęcie to w filozofii analitycznej stało się podstawą najlepszej wersji nominalizmu.

W książce autor stara się wykazać, że różne koncepcje uniwersaliów – pochodzące od Platona, Arystotelesa, Hegla czy Ingardena – nie są ze sobą sprzeczne. Teoria konkretnych powszechników daje się bowiem pogodzić z teorią nieokreślonych natur, a obie spójne są z teorią tropów. Poczucie głębokiej wewnętrznej jedności świata można połączyć z ujmowaniem go pod względem najogólniejszych aspektów i z fundamentalną intuicją ostatecznej niepowtarzalności każdego bytu. Prawda bowiem – jak wiadomo – jest całością.

Paweł Rojek – filozof, adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego – zajmuje się metafizyką analityczną, filozofią rosyjską i ideami w Polsce.
 

Spis treści

Podziękowania

Wstęp

1. Problem uniwersaliów

1. 1. Uniwersalia jako byty wspólne

1. 1. 1. Zakresowe pojęcie powszechnika

1. 1. 2. Funkcjonalne pojęcie powszechnika

1. 2. Uniwersalia a predykaty

1. 2. 1. Własnościowość predykatów

1. 2. 2. Jednorodność predykatów

1. 2. 3. Powszechnikowość predykatów

1. 3. Uniwersalia a byty idealne

1. 3. 1. Uniwersalia idealne transcendentne

1. 3. 2. Uniwersalia idealne immanentne

1. 3. 3. Uniwersalia czasoprzestrzenne

1. 3. 4. Uniwersalia a zbiory

2. Trzy pojęcia uniwersaliów

2. 1. Abstrakcyjne własności

2. 1. 1. Pojęcie własności

2. 1. 2. Relacja inherencji

2. 1. 3. Analiza formalna

2. 2. Nieokreślone aspekty

2. 2. 1. Pojęcie aspektu

2. 2. 2. Relacja determinacji

2. 2. 3. Analiza formalna

2. 3. Konkretne całości

2. 3. 1. Pojęcie konkretnego powszechnika

2. 3. 2. Luźniejsze pojęcie inherencji

2. 3. 3. Analiza formalna

3. Trzy teorie tropów

3. 1. Pojęcie tropu

3. 1. 1. Abstrakcyjność i partykularność

3. 1. 2. Prostota lub złożoność

3. 1. 3. Przechodniość lub nieprzechodniość

3. 2. Teorie tropów

3. 2. 1. Nominalizm tropowy

3. 2. 2. Realizm tropowy

4. Teoria tropów Romana Ingardena

4. 1. Teoria własności

4. 1. 1. Forma indywidualnych własności

4. 1. 2. Sposób istnienia indywidualnych własności

4. 1. 3. Materia indywidualnych własności

4. 2. Teoria idei

4. 2. 1. Abstrakcja, ideacja, uzmiennianie

4. 2. 2. Czyste jakości idealne

4. 2. 3. Idee

4. 3. Teoria konkretyzacji

4. 3. 1. Natura konkretyzacji

4. 3. 2. Rodzaje konkretyzacji

4. 4. Ukryty nominalizm Ingardena

4. 4. 1. Dwie trudności teorii Ingardena

4. 4. 2. Próby reinterpretacji systemu

4. 4. 3. Próby modyfikacji systemu

5. Teoria tropów św. Tomasza z Akwinu

5. 1. Problemy teorii uniwersaliów św. Tomasza

5. 1. 1. Trzy główne tezy

5. 1. 2. Trzy główne trudności

5. 2. Istnienie powszechników

5. 2. 1. Tożsamość formy poznawczej i natury rzeczy

5. 2. 2. Tożsamość natur różnych rzeczy

5. 3. Natura powszechników

5. 3. 1. Cztery pojęcia abstrakcji

5. 3. 2. Natura powszechników

5. 3. 3. Sposób istnienia powszechników

6. Heglowska teoria tropów

6. 1. Teoria konkretnych powszechników

6. 1. 1. Trzy pojęcia powszechnika u Hegla

6. 1. 2. Ogólna substancja

6. 1. 3. Odwrócona inherencja

6. 1. 4. Spójność pojęcia konkretnego powszechnika

6. 2. Konkretne uniwersalia, determinabilia i rodzaje

6. 2. 1. Konkretny powszechnik jako determinabile

6. 2. 2. Konkretny powszechnik jako rodzaj substancjalny

6. 3. Konkretne uniwersalia i tropy

6. 3. 1. Teoria tropów George’a Fredericka Stouta

6. 3. 2. Dystrybutywne jedności i konkretne uniwersalia

6. 3. 3. Heglowskie źródła teorii tropów

Zakończenie

Nota bibliograficzna

Skróty bibliograficzne

Bibliografia

Summary

Tabele i rysunki

Indeks