Historia w drobiazgach. Drobiazgi w historii. Pamiątki falerystyczne ratownictwa górskiego w Polsce

Monografia ta jest jednocześnie katalogiem i próbą udokumentowania historii symboliki polskich ratowników górskich, od zarania po dzień dzisiejszy. Pomyślana jest ona zarówno jako książka historyczna, jak też jako katalog dla kolekcjonerów. To pierwsza tego typu publikacja na polskim rynku wydawniczym!

Obszerny wstęp poświęcony jest dziejom polskich znaków ratowniczych, ich chronologii i symbolice. Dla porównania przywołano także emblematy ratownictwa górskiego na świecie. Ponieważ część książki ma formę katalogu, omówiono kwestie dotyczące oryginalności odznak i oznak, a także problem nazewnictwa stosowanego w opisywaniu pamiątek falerystycznych. Nie są to zagadnienia poruszane często ani szerzej znane, co powoduje, że praca może się stać pewnym punktem odniesienia dla kolekcjonerów. Przy okazji postarano się też o przypomnienie technik i procedur ginącego zawodu, jakim jest sztuka grawerska.

W książce zamieszczono opis i historię kilkuset przedmiotów, a całość ilustrowana jest prawie 900. fotografiami. Wiele z przedstawianych walorów nigdy do tej pory nie było udokumentowanych, czy opublikowanych. Są one zatem szerzej nieznane nawet wśród ratowników. Niniejszą publikacją zachowano pamięć nie tylko o samych pamiątkach ale też o ich projektantach i wytwórcach. Kolejne karty pozwalają prześledzić zmieniającą się strukturę ratownictwa górskiego, przypomnieć różne, często słabo znane wydarzenia i anegdoty z przeszłości (na przykład o GOPR-owskiej wyprawie do Afganistanu w roku 1974), jak również dostrzec zmiany mód i technik wytwórczych w grawerstwie. Te pozornie drobne fakty są także odbiciem szerszych zjawisk historycznych, jak choćby przemiany ustrojowe. Z książki dowiemy się dlaczego właśnie błękitny krzyż stał się emblematem ratownictwa górskiego w Polsce, znajdziemy tu też nieznaną historię pierwszej odznaki służbowej GOPR, zobaczymy, że w trudnych czasach 1945-1989 próbowano infiltrować również środowisko ratowników (bez powodzenia). Pomimo, że jest to praca o przedmiotach, to równie ważne są pojawiające się w niej nazwiska. Przywołanie Mariusza Zaruskiego jest czymś oczywistym, ale w książce uwiecznione są też mniej znane, a ważne postacie związane z ratownictwem górskim jak: Józef Oppenheim, Tadeusz Zwoliński czy Janusz Siemiątkowski.

Warto podkreślić, że publikacja ta jest pionierska nie tylko na rynku polskim. Dotychczas żadna z górskich służb ratowniczych w Europie ani na świecie nie doczekała się tak kompletnego opracowania swojej heraldyki i pamiątek falerystycznych.

O autorze: dr Michał Wasilewski to polski geoarcheolog, alpinista, adiunkt w Zakładzie Archeologii Nowego Świata, Instytutu Archeologii UJ. Dzięki uzyskanemu wykształceniu (geologia i archeologia) specjalizuje się w nowej, w Polsce, dziedzinie geoarcheologii. Uczestniczył w wielu stażach badawczych i badaniach naukowych np. w Peru, Gwatemali, Kolumbii, Egipcie i Jordanii. Angażuje się również w działalność popularyzującą naukę – jest m.in. aktywnym redaktorem portalu Mądre Książki.