Mennictwo wschowskie

Publikacja jest pierwszą w dziejach numizmatyki bogato ilustrowaną monografią działalności menniczej we Wschowie. Przedstawiona została w niej historia wybijania rozmaitych monet w imieniu i na rzecz książąt, królów polskich oraz miasta, która miała miejsce na przestrzeni prawie 400 lat. Działalność dwóch mennic: starszej – zlokalizowanej w obrębie murów obronnych, i młodszej – wybudowanej na przedmieściu Wschowy, została uporządkowana w ramach czterech zamkniętych okresów, stanowiących jednocześnie rozdziały książki:

– pierwszy (przedjagielloński) – od około 1240 r., tj. od lokacji miasta i rozpoczęcia w nim działalności menniczej, do końca XIV w., źródłowo nieudokumentowany i bez jednoznacznie przypisanych Wschowie monet, wobec zbyt małej liczby cech ikonograficznych wybitych na awersach i rewersach zachowanych numizmatów, które mogłyby bez wahania wskazać na wschowskie źródło ich pochodzenia;

– drugi (jagielloński) – od 1404 do 1561 r., w okresie panowania królów z rodu Jagiellonów (od Władysława II Jagiełły do Zygmunta II Augusta), słabo udokumentowany, lecz z wieloma numizmatami, których ikonografia awersów i rewersów wskazuje na wschowskie pochodzenie, pomimo polemiki współczesnych numizmatyków nt. miejsca wybicia niektórych egzemplarzy monet;

– trzeci (zygmuntowski) – od 1588 do 1619 r., w okresie panowania Zygmunta III Wazy, najlepiej źródłowo udokumentowany wraz z wieloma egzemplarzami monet miejskich i królewskich przypisanych wschowskim mennicom;

– czwarty (kazimierzowski) – od 1650 do 1663 r., w okresie panowania Jana Kazimierza Wazy (1609–1672), słabo udokumentowany źródłowo, lecz poparty wieloma opisanymi królewskimi monetami.

Każdy rozdział wieńczą katalogi wschowskich monet zawierające ich reprodukcje, w tym tych w ogóle nieznanych lub niepublikowanych w formie fotograficznej.

W książce opublikowano również nieznane dokumenty oraz wyniki przeprowadzonych przez autora analiz materiału numizmatycznego pozwalające wprowadzić zmiany do dotychczas obowiązującej proweniencji monet wielkopolskich. Recenzentem książki jest wybitny polski historyk i numizmatyk, prof. dr hab. Borys Paszkiewicz.

Spis treści:

Wstęp  /7

Wprowadzenie  /11

1. Początki wschowskiego mennictwa  /17

1.1. Ukształtowanie się Wschowy i Ziemi Wschowskiej  /19

1.2. Początki działalności menniczej we Wschowie  /21

1.3. Lokalizacja miasta  /23

1.4. Wątpliwości co do działalności wschowskiej mennicy przed 1404 rokiem  /25

1.5. Czy mennica we Wschowie mogła powstać w okresie panowania Henryka II Pobożnego  /27

1.6. Brakteatowy okres wschowskiego mennictwa  /31

1.7. Mennica w okresie reformy kwartnikowej  /34

1.8. Produkcja monetarna Wschowy od panowania Kazimierza Wielkiego do końca XIV wieku  /39

1.9. Podsumowanie  /44

1.10. Katalog monet emitowanych we wschowskiej mennicy w XIII i XIV wieku (hipoteza)  /46

2. Jagielloński okres w mennictwie Wschowy  /47

2.1. Przywilej menniczy Władysława II Jagiełły  /49

2.2. Wczesne emisje denarów w okresie panowania Władysława II Jagiełły  /52

2.3. Królewski okres mennicy we Wschowie w latach 1416-1422  /54

2.4. Działalność wschowskiej mennicy po ogłoszeniu czerwińskiego zakazu emisji królewskich monet  /58

2.5. Emisje denarów miejskich z tarczą herbową typu hiszpańskiego na rewersie  /61

2.6. Emisje denarów z tarczą herbową typu niemieckiego  /66

2.7. Kwartniki  /69

2.8. Denary emitowane w okresie panowania Zygmunta II Augusta  /71

2.9. Podsumowanie  /74

2.10. Katalog monet wschowskich wyemitowanych w okresie panowania Jagiellonów  /76

3. Mennictwo Wschowy za panowania Zygmunta III Wazy  /81

3.1. Emisje miejskiej mennicy  /84

3.2. Królewska mennica we Wschowie w okresie panowania Zygmunta III Wazy   /97

3.3. Charakterystyka wschowskich monet królewskich  /108

3.3.a. Szelągi koronne  /108

3.3.b. Grosze  /110

3.3.c. Trojaki  /112

3.3.d. Szóstaki  /128

3.3.e. Dukaty  /128

3.4. Podsumowanie  /129

3.5. Katalog monet miejskich wyemitowanych w latach 1588-1619  /130

3.6. Katalog monet królewskich wyemitowanych w latach  1588-1601  /133

4. Mennica królewska za panowania Jana Kazimierza  /159

4.1. Otwarcie mennicy królewskiej we Wschowie  /163

4.2. Emisje królewskich monet w latach 1650-1655  /166

4.2.a. Szelągi koronne  /166

4.2.b. Grosze  /166

4.2.c. Półtoraki  /167

4.2.d. Dwugrosze  /168

4.2.e. Trojaki  /169

4.2.f. Szóstaki  /169

4.2.g. Orty  /170

4.2.h. Półtalary i talary  /171

4.2.i. Dukaty  /173

4.3. Wschowska mennica w okresie potopu szwedzkiego i po wyzwoleniu Wschowy  /174

4.4. Prawdopodobne emisje monet królewskich w latach 1657-1663  /178

4.4.a. Szelągi koronne  /182

4.4.b. Półtoraki  /183

4.4.c. Trojaki  /183

4.4.d. Szóstaki  /184

4.4.e. Orty  /184

4.4.f. Dukaty  /185

4.4.g. Tymfy  /186

4.5. Podsumowanie  /187

4.6. Katalog monet wyemitowanych we Wschowskiej mennicy w latach 1650-1655  /187

Zakończenie  /203

Bibliografia  /211

Spis źródeł ilustracji  /229

Wykaz skrótów zdjęć i rysunków użytych w katalogach monet  /234

Streszczenia  /235

Mittelalterliche und neuzeitliche Munzstatten von Wschowa  /237

The coinage of Wschowa  /241