Komu potrzebni są naukowcy?

Naukowcy obdarzani są ogromnym zaufaniem, a osoby z tytułem profesora cieszą się w Polsce największym szacunkiem społecznym.

Uprawianie nauki kojarzy się na ogół z pasją poznawania rzeczywistości i dzielenia się odkryciami, niezależnym myśleniem, bezinteresownością, wolnością. Tym też zachęcani są uzdolnieni ludzie do wyboru kariery naukowej. Szybko jednak okazuje się, że rzeczywistość znacznie odbiega od ideałów.

Polscy badacze z nadzieją patrzą na zachodnie standardy pracy naukowej i umiędzynarodowienie badań. Jednak tam, skąd nadchodzą zmiany, mnożą się znacznie poważniejsze problemy. Począwszy od coraz częściej występujących zaburzeń zdrowotnych pracowników akademickich, przez kryzys jakości badań w niemal każdej dziedzinie nauki, na kryzysie uniwersytetu, szkolnictwa wyższego i autorytetu uczonych skończywszy.

Celem niniejszej książki jest przybliżenie polskiemu czytelnikowi problemów międzynarodowej nauki i próba odnalezienia ich źródeł poprzez sięganie do najważniejszych wydarzeń i osób, które wpłynęły na obecny system organizowania, planowania, ewaluacji i realizacji badań naukowych.

Czytelnik znajdzie tutaj odpowiedzi na pytania m.in. o to, dla kogo i po co pracują naukowcy, jak w praktyce wygląda ich działalność oraz jak przekłada się ona na rzeczywistość społeczno-gospodarczą. A także dowie się, co właściwie uważane jest za „naukowe” i dlaczego.

Niniejsza książka powstała w wyniku poszukiwania odpowiedzi na te pytania. Metodą temu służącą była analiza literatury krajowej i zagranicznej, raportów, danych i rezultatów badań, tekstów źródłowych, archiwalnych artykułów „Harward Business Review” (od 1922 roku), a także współczesnego systemu organizacji badań naukowych, dokumentów strategicznych, dotyczących rozwoju badań naukowych i szkolnictwa wyższego (w Unii Europejskiej i Polsce), systemu finansowania i ewaluacji prac badawczych oraz rynku wydawnictw naukowych i organizacji akademickich, jak i transferu wyników badań do praktyki społeczno-gospodarczej. Praca nad książką trwała od 2014 do 2018 roku. Badania nie były finansowane z żadnych zewnętrznych źródeł.

Z rozdziału pierwszego można dowiedzieć się, co jest uznawane za naukowe i dlaczego, skąd wywodzi się zawód naukowca i autorytet profesora, czym jest uprawianie nauki, jakie postawy przyjmują uczeni względem rzeczywistości i jak traktują swoją pracę, a także jak ich idee i teorie przekładają się na rzeczywistość oraz z jakimi dylematami muszą mierzyć się pracownicy naukowi. W rozdziale drugim zaprezentowane zostały wyniki analizy współczesnego systemu organizacji badań naukowych i szerzej – edukacji wyższej, zwłaszcza w ramach strategii Unii Europejskiej, którą Polska przyjęła wraz z akcesją. W tej części omówione zostały także faktyczne rezultaty uczestnictwa w projektach finansowanych z funduszy europejskich. Rozdział trzeci obejmuje wyniki analizy rynku publikacyjno-naukowego, na który składają się towarzystwa i wydawnictwa naukowe oraz inne organizacje wspierające pracę naukowców. W rozdziale czwartym omówione zostały efekty pracy współczesnych naukowców w praktyce, jak też główne działania mające na celu zwiększenie oddziaływania nauki na praktykę.