Wieś zaginiona. Stan i perspektywy badań

„Wieś” nie jest zjawiskiem odwiecznym ani uniwersalnym, lecz wytworem pewnych unikalnych okoliczności historycznych, w których spotkały się stabilizacja osadnictwa i intensyfikacja gospodarki rolnej oraz idea samorządnej gromady kmiecej. 

Powstały w wiekach XII–XIV model wsi lokacyjnej trwał w niezmieniających się w sposób zasadniczy ramach aż po wiek XVIII. Dopiero stulecia XIX i XX doprowadziły do stopniowej dekompozycji struktur średniowiecznej i wczesnonowożytnej wsi, wyrywając jej mieszkańców z „matecznika” małych autonomicznych społeczności i wtłaczając ich w stalowe ramy świata nowoczesnego, uprzemysłowionego, zatomizowanego. 

Głównym przedmiotem zainteresowania autorów tekstów wydanych w niniejszym tomie jest nie wieś jako taka, czy to nowoczesna, czy dawna, lecz zaginiona, rozumiana na różne sposoby. Większość publikowanych tekstów sytuuje się w nurcie Wüstungsforschung, czyli studiów nad osadami fizycznie opuszczonymi (tzw. pustki lub pustacie). Oprócz jednak najbardziej dosłownego rozumienia pojęcia „wieś zaginiona” – stawiającego znak równości między osadą zaginioną a opuszczoną bądź porzuconą przez mieszkańców – autorzy zaprezentowali także kilka bardziej metaforycznych prób odczytania tematu przewodniego.