Wspomnienia z młodości

Helena z Czartoryskich Plater-Zyberk (1855-1936) pod koniec życia opisała w swych "Wspomnieniach" czasy dzieciństwa i młodości, gdy przebywała w Poznaniu, Ruhbergu (Ciszycy w Karkonoszach), wielkopolskich majątkach rodziców (Starym Sielcu i Rokosowie). Chciała zachować pamięć o ludziach, których znała, choćby przez wypisanie nazwiska, tak jak się nazwiska zmarłych na nagrobkach utrwala. Przedstawiła nader bogatą galerię postaci — krewnych, znajomych, księży, kupców, rzemieślników, służby, ubogich. Wzbogaciła wiedzę o znanych już skądinąd wydarzeniach i osobach przez dodanie różnych szczegółów oraz interesujących i zabawnych anegdot (zwłaszcza o Działyńskich i Zamoyskich). W relacjach z pobytów w Ciszycy sugestywnie ukazała ówczesny niezwykły urok jeleniogórskiej doliny pałaców i ogrodów. Poza opisem rzeczy, miejsc i ludzi pozostawiła także świadectwo etosu obowiązującego w jej rodzinie, z takimi wartościami jak głęboka religijność, poczucie powinności społecznej i narodowej, kult przeszłości — przywiązanie do każdej rzeczy przeszłość przypominającej.