Haruki Murakami i aktorzy jego teatru wyobraźni

Haruki Murakami

jest dziś najbardziej znanym i najpopularniejszym pisarzem japońskim. Jego książki zostały przełożone na ponad pięćdziesiąt ję-zyków, niektóre nawet dwu- lub trzykrotnie. Już pierwsza powieść, Słuchaj pieśni wiatru (Kaze no uta o kike) zdobyła w 1979 roku nagrodę magazynu literackiego „Gunzō” za debiut, a kolejne pozyskiwały mu licznych nowych czytelników. W 1987 roku Norwegian Wood pobiła wszelkie rekordy sprzedaży. Teraz, ponad trzydzieści lat później, każda kolejna powieść Murakamiego staje się w Japonii bestsellerem.
Postać Murakamiego fascynuje badaczy literatury, a jego błyskawicznie rosnąca popularność zaskoczyła wielu krytyków. Próbowano go zaliczać do różnych prądów literackich, ale Murakami wymyka się takim kategoryzacjom, częściowo dlatego, że choć w ciągu ponad trzydziestu pięciu lat twórczości eksperymentował z różnymi formami i stylami, zawsze jednak jego utwory przepełniała pewna, charakterystyczna, właściwa tylko jemu atmosfera. W Japonii opinie na temat jego pisarstwa bywały diametralnie różne. Jedni krytycy zarzucali mu, że „trąci masłem” (jap. batākusai), co było metaforą odnoszącą się do „zachodnich” elementów, jakie dostrzegali w jego twórczości, a inni nazywali go „bezwonnym” (jap. mushūsei), twierdząc, że bohaterom i prozie pisarza brak cech charakterystycznych. Rzeczywiście w utworach Murakamiego znajdujemy wiele odniesień do Zachodu, zachodniej muzyki, literatury czy zachodnich potraw. Być może to częściowo one pozwoliły czytelnikom w innych krajach od razu znaleźć w jego utworach coś sobie bliskiego i znanego.

Czy tym da się jednak wytłumaczyć niezwykłą popularność pisarza? Co powoduje, że z jego bohaterem identyfikują się ludzie we wszystkich zakątkach świata? Chęć odpowiedzi na te i inne pytania stała się powodem napisania tej książki. Jest ona owocem wieloletnich przemyśleń na temat pisarstwa Murakamiego, które rodziły się w trakcie tłumaczenia jego utworów. Starałam się dokonać przekrojowej interpretacji trzydziestopięcioletniej twórczości autora, by odnaleźć w niej pewne powtarzające się mechanizmy, schematy i motywy, co z kolei miało pozwolić zrozumieć proces formowania się tożsamości męskiego bohatera, gdyż, jak spróbuję dowieść, ten właśnie proces jest głównym tematem wszystkich powieści pisarza.