Germania

Dzieła historyczne Tacyta budzą ogromne zainteresowanie zarówno z powodu swoich walorów językowych (słynna brevitas – zwięzłość Tacyta), jak też jego wizji historii Rzymu, pełnej pasji i zaangażowania, a jednocześnie zmierzającej do zbudowania koherentnego, choć dość specyficznego obrazu społeczeństwa. „Germania”, której pełny tytuł podawany przez rękopisy brzmi „De origine et situ Germanorum”, jest zaliczana do opera minora pisarza, pozostając trochę w cieniu wielkich dzieł Tacyta („Annales” i „Historiae”). Mając walory ideologiczne i literackie innych dzieł Tacyta, żyje jednak trochę swoim własnym życiem. Jest to najstarsze tak szczegółowe źródło mówiące o Germanach mieszkających w I w. n.e. na wschód od Renu. Tekst ten odegrał również bardzo istotną rolę w kształtowaniu się niemieckiej świadomości narodowej. Jednocześnie „Germania” Tacyta stanowi bezcenne źródło mówiące o społeczeństwie znajdującym się na wczesnym etapie rozwoju społecznego i dlatego jest wykorzystywane (może nie zawsze dostatecznie i nie zawsze w sposób prawidłowy) w różnego rodzaju badaniach komparatystycznych. Wypada wspomnieć, że jest to tekst, którego pewne partie mówią bezpośrednio o ludach zamieszkujących ziemie Polski.
„Germania” Tacyta składa się z dwóch wyraźnie wyodrębnionych części. Pierwsza, etnograficzna (Germ. 1–27), daje całościowy obraz życia Germanów, druga, chorograficzna (Germ. 28–46), przynosi opis poszczególnych ludów Germanii, poczynając od zachodu aż po najdalsze krańce wschodnie; połączone są one zdaniem: „Nunc singularum gentium instituta ritusque, quatenus differant… expediam” (Germ. 27; zob. Komentarz), wyjaśniającym wzajemny stosunek obu części. Teoretycznie, według założeń samego Tacyta, informacje zawarte w pierwszej części odnoszą się do wszystkich ludów Germanii; część druga to differentia specifica, zawierająca tylko te elementy, które miały różnić dany lud od modelowego obrazu Germanów.