Choroba psychiczna w literaturze i kulturze rosyjskiej

Bartłomiej Brążkiewicz - doktor nauk humanistycznych, kulturoznawca i
literaturoznawca, pracownik Zakładu Antropologii Kultury Rosyjskiej w
Instytucie Rosji i Europy Wschodniej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W książce, którą oddajemy do rąk Czytelników, poruszony został problem
specyficznego dla kultury rosyjskiej rozumienia choroby psychicznej
oraz swoistego podejścia zarówno do osób psychicznie chorych, jak i za
takie uznawanych. Utrwalone w rosyjskiej kulturze typy percepcji
tytułowego zjawiska w kolejnych epokach historycznych determinowane
były przez: prawosławną wizję świata, człowieka i państwa,
osiemnastowieczne przemiany cywilizacyjne, absolutystyczny charakter
Imperium Rosyjskiego, antropologiczną rewolucję okresu radzieckiego i
podporządkowanie psychiatrii aparatowi władzy, a także - procesy
demokratyzacji życia publicznego i wcielanie w życie
zachodnioeuropejskich wzorców kulturowych w okresie postradzieckim.

Ugruntowane postawy wobec choroby psychicznej znajdują wyraz w różnych
tekstach kultury rosyjskiej (piśmiennictwo, dokumenty prawne, obrazy
filmowe). Za najpełniejsze źródło poznania swoistych dla Rosji
sposobów postrzegania choroby psychicznej uznano tu literaturę
rosyjską. Obserwacja przekonuje, że badany motyw stopniowo, w toku
ewolucji literatury zyskuje coraz większe znaczenie w rzeczywistości
przedstawionej badanych dzieł, by od końca XIX wieku stać się
tematyczną dominantą wielu tekstów podejmujących wielkie problemy
ideowe, światopoglądowe, antropologiczne i polityczne.
Wieloaspektowość zjawiska przekonuje, że analiza motywu choroby
psychicznej może być niezwykle pomocna w zrozumieniu istoty kultury
rosyjskiej.