Aforyzmy i przysłowia

Przedkładam Ci dorobek mojej blisko czterdziestoletniej działalności badawczej opartej na doświadczeniu pracy w Polsce i za granicą. To wybór przysłów, powiedzeń i cytatów o nas – Polakach oraz naszych bliższych i dalszych sąsiadach, ale nie tylko.

Przysłowia i inne uskrzydlone zdania są kwintesencją czasów i mentalności ludzi wynikającej z ich kultury oraz organizacji życia społecznego. Przeciętny człowiek nie jest w stanie ogarnąć ani zanalizować prawdziwości oraz adekwatności przysłów, sloganów i cytatów. W rzeczywistości nie chodzi w nich o prawdę, ale o azymut tego, co ewentualnie może się stać. Aby potem potwierdzić „prawdę starą, ale jarą”.

Nad Wisłą mówi się: „Jak się Bóg na Polskę pogniewał, to jej Niemców za sąsiadów dał”. W Austrii mówi się: „Jak masz Węgra za sąsiada, to już w życiu wrogów nie musisz mieć”, Hiszpanie podobno mówią: „Ceń sobie przyjaźń francuską, ale przeklinaj sąsiedztwo” itd. Biorąc wprost, powyższe przysłowia pasują do pliku „Walka o mur graniczny”. Jego zawartość tak dobrze znamy z Zemsty Aleksandra Fredry.

Nie mniej interesująco wyglądałby plik „Godność”. Poczynając od słów Williama Szekspira w Otellu: „Jeśli ktoś mi skradnie kiesę, łach to. Moje i Twoje służyło tysiącom. Ale jeśli ktoś mi skradnie moje dobre imię, to ograbi mnie z czegoś, co jego nie wzbogaci, a mnie biednym czyni”. W słowniku łacińsko polskim zaś znalazłem: „Śmiało kąsaj i rzucaj oszczerstwa, bo choć prawda oszczerstwa się nie potwierdzi, blizna po ranie zawsze zostanie”– co podobno twierdził Medius – szef chóru pochlebców Aleksandra Macedońskiego znieważających ludy podbite.

Na ile te przysłowia – zapisy wieków – są ważne dla współczesnych? Z punktu widzenia ery informacji i społeczeństwa sieci mają one same wady. Są obarczone inercją czasu, gorliwym generalizowaniem, zaklęciem w „mądrość narodu” potwierdzającym słuszność ferowanych osądów. Pomimo tych defektów są rodzajem kapsuły czasu – niosącej kulturę i historię narodu. A ich znajomość niejednemu pozwala zabłysnąć w towarzystwie.

Zygmunt Radłowski