Świadkowie: między ofiarą a sprawcą zbrodni

Inspiracją do powstania książki była VIII Ogólnopolska konferencja Auschwitz i Holokaust na tle zbrodni ludobójstwa w XX wieku zorganizowana przez Fundację na Rzecz MDSM w Oświęcimiu, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Fundację Pamięci Ofiar Auschwitz-Birkenau, Muzeum Stutthof w Sztutowie we współpracy z Fundacją im. Róży Luksemburg, Centrum Badań Holokaustu UJ, Instytutem Historii i Archiwistyki UP im. KEN w Krakowie.

Zawiera prace naukowe poświęcone roli, jaką odgrywał w historii naoczny świadek wojen i konfliktów, a także esencjonalnemu pojęciu bycia świadkiem w aspekcie kulturowym, filozoficznym i antropologicznym.

Książka podzielona jest na 4 rozdziały: „Obóz pamięci”, „Świadkowie Zagłady”, „Wykuwanie pamięci o zbrodniach i wojnach”, „(Nie)pamięć w okowach polityki”. Artykuły poruszają tematy takie jak: sytuacja kobiet w obozie Stutthof, stosunek Polaków do Żydów podczas okupacji, ofiary represji stalinowskich w Polsce. Czytelników zainteresowanych szeroko pojmowaną tematyką ludobójstwa może zaciekawić metaforyczne przedstawienie przedmiotów z getta warszawskiego jako niemych świadków tragicznych wydarzeń, czy analiza figury świadka poza kategoriami w kontekście wojny domowej w Rwandzie.

„Pozycja świadka wydarzeń zbrodni/aktu ludobójczego wymaga od badaczy szczególnie wnikliwej i ostrożnej analizy. Świadek pozostaje bowiem w swoim zawieszeniu pomiędzy rzeczywistością przemocy a rzeczywistością traumy (uraz). Przestrzeń, w której funkcjonuje świadek, bywa nieczytelna i niejednoznaczna zarówno z perspektywy etycznej (Jakiej reakcji oczekiwać możemy od świadka przemocy? Czy mamy prawo oczekiwać od świadka reakcji prewencyjnej?), jak i poznawczej (Komu posiadana przez świadka wiedza służy? Czy owa wiedza przynosi sprawiedliwość ofiarom, chroni sprawców, a może stanowi gwarant neutralności samego obserwatora?)".