Społeczeństwo staropolskie t.5: Społeczeństwo a elity

SPIS TREŚCI

PRZEDMOWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

LESZEK S. ZAKRZEWSKI, Socjologia elity staropolskiej . . . . . . . . . . . . . . . 11 Sociology of the Old Polish elite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

EWA DUBAS-URWANOWICZ, Drogi awansów szlachty do senatu w państwie polsko-litewskim w XVI w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 The gentry’s path of advancement to the senate in the Polish-Lithuanian Commonwealth during the XVI century . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

ŁUKASZ WRONISZEWSKI, Elity szlacheckie na sejmie — frekwencja senatorska na sejmach Stefana Batorego (1576–1586) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Noble elites at the sejm — senatorial attendance at the sejm of Stefan Batory (1576–1586) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

URSZULA AUGUSTYNIAK, Elita władzy — elita wpływów — elity uznania. Rywalizacja w kręgu elit politycznych jako czynnik zmiany systemu rządów i modernizacji struktur władzy w Rzeczypospolitej czasów Wazów . . . . . 87 Power elite — Influential elite — Recognition elite. Rivalry in the elite circle as a result of change in the governing system and modernization of power structures in the Commonwealth during the Vasa era . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

DARIUSZ ŚNIEŻKO, Corpus nobile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Corpus Nobile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

EMIL KALINOWSKI, Starosta tykociński Łukasz Górnicki (1571–1603) wobec szlachty ziemi bielskiej. Konflikt w łonie elity w staropolskiej mikrospołeczności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 The starosta of Tykocin Łukasz Górnicki (1571–1603) towards the nobility of Bielsk land. A conflict in the elites of a local community in the old Poland period . . . . . . . . . . . 156

ANDRZEJ RACHUBA, Paweł Jan Sapieha (1610–1665) — niebywała kariera z przypadku czy przemyślana kalkulacja? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Paweł Jan Sapieha (1610–1665) — an incredible career by chance or thoughtful calculation? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 

JOANNA ORZEŁ, ŁUKASZ WRÓBEL, Józef Jerzy Hylzen (1736–1786) jako przedstawiciel elity inflanckiej. Studium początków kariery magnackiej . . . 167 Józef Jerzy Hylzen (1736–1786) as a representative of the Livonian elite. A study of the magnate’s career beginnings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181

KATARZYNA KURAS, „Ludzie, którzy mogą być użyteczni”. Profrancuskie elity Rzeczypospolitej w 1748 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 „People who can be useful”. The pro-French elite of the Polish-Lithuanian Commonwealth in 1748 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

BOŻENA POPIOŁEK, Korespondencja kobieca jako świadectwo więzi klientalnych w epoce saskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Female correspondence as evidence of clientelism during the Saxon times . . . . . . . . . . . . 207

PIOTR KROLL, Elity kozackie na Ukrainie w drugiej połowie XVII w. — powstanie, rozwój i wpływ na ich funkcjonowanie społeczeństwa staropolskiego . . . 209 Cossack elites in the Ukraine during the second half of the XVII century — creation, development and their influence on the Old Polish society . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238

DOROTA WEREDA, Hierarchowie Cerkwi unickiej w Rzeczypospolitej XVIII w. jako pośrednicy między kulturami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 Hierarchs of the Uniate Church in the Commonwealth of Both Nations as intermediaries between different cultures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249

AGNIESZKA BARTOSZEWICZ, Kancelaria jako narzędzie działania polskich elit mieszczańskich w późnym średniowieczu i na początku epoki nowożytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 The Chancery as a tool for the activities of Polish middle class elites in the late middle ages and the beginning of the modern era . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262

ŁUKASZ TRUŚCIŃSKI , Przedstawiciel elity Grodziska Wielkopolskiego, podwójci Maciej Hanyk, w świetle jego testamentu z 1712 r. . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Representative of the Grodzisk Wielkopolski elite, sub-voyt Maciej Hanyk, in light of his testament dated 1712 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278

MARIA CIEŚLA, „Najniższy podnóżek i wierny poddany” — czyli o przedstawicielach żydowskich elit ekonomicznych na dworach magnackich (przypadek braci Ickowiczów) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279 „The lowest «footrest» and a faithful subject” — representatives of the Jewish economic elites on magnate courts (Case of the Ickowicz brothers) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291

WYKAZ SKRÓTÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293