Koniec wojny na Śląsku. Rok 1945. Studia i materiały

Publikacja ukazuje wydarzenia pierwszego półrocza 1945 r. na Śląsku we wszystkich istotnych kontekstach, poczynając od militarnych, przez polityczne, a kończąc na społeczno-ekonomicznych. Tragedia mieszkańców Śląska zarówno przez przedstawicieli mniejszości niemieckiej, jak i środowisk autonomistów śląskich kojarzona jest przede wszystkim z inwazją Armii Czerwonej na obszar dzielnicy, a także z represjami z pierwszych lat powojennych, stosowanymi przez władze sowieckie i zależną od nich komunistyczną administrację polską. Nie ma wątpliwości, że wojna i jej skutki stanowiły dla ludności Śląska traumatyczne przeżycie, w wyniku którego życie lokalnych społeczności zostało w sposób trwały przeobrażone. Autorów interesowała zarówno perspektywa szersza, jak i węższa, w której przedmiotem analizy bywają losy poszczególnych osób i ich rodzin.

Co wyróżniało powojenny Śląsk na tle wielu innych obszarów Polski? Odpowiedzi na to i inne pytania znalazły się w prezentowanej książce. W pierwszej części publikacji zamieszczono 14 artykułów autorstwa historyków, prawników i archiwistów, przedstawiających sytuację militarną i polityczno-społeczną na Śląsku w 1945 r., a także analizujących dzieje lokalnych (śląskich) ogniw NSDAP i rekonstruujących obraz wojny zawarty w relacjach mieszkańców niemieckiej części Śląska i przetrzymywanych w łambinowickim obozie jeńców wojennych. Tę część tomu zamykają próby analiz zagadnień związanych z formowaniem się nowego, powojennego porządku w regionie. W drugiej części książki znalazły się materiały wspomnieniowe, relacje i dokumenty. Kluczowe znaczenie ma tutaj przede wszystkim relacja prof. Franciszka Marka, zawierająca wnikliwą analizę oddziaływania mechanizmów, z którymi się zetknął. Książkę uzupełnia niepublikowana dotychczas ikonografia z 1945 r.