Literatura rosyjska w kręgu "Kultury". W poszukiwaniu zatraconwj solidarności, t. 1

Nowatorska monografia poświęcona jest problematyce ekofilozoficznej rozważanej na materiale literatury rosyjskiej (od połowy XIX do końca XX w.), która dotąd była nieobecna w dyskursie literaturoznawczym współczesnej rusycystyki. Autorka omawia podmiotowość zwierząt; podejmuje, poszukuje i analizuje zagadnienia ekofilozoficzne dotyczące relacji i interakcji pomiędzy człowiekiem a zwierzętami, z uwzględnieniem oceny i kwalifikacji moralnej ludzkich czynów wynikających z owych relacji (ekoetyka). Rozważania mają na celu określenie jakości ludzkiego bycia z nieludźmi na podstawie wybranych utworów z zakresu prozy, poezji i publicystyki. Ta interdyscyplinarna książka z pogranicza literaturoznawstwa i ekofilozofii, etyki środowiskowej i etologii kognitywnej, nawiązująca też do innych nauk (zoosemiotyki, prawnej ochrony zwierząt), stanowi próbę wpisania się w kontekst studiów zwanych „trzecią kulturą”.

Autorka pokazuje złożone relacje człowiek – zwierzę w procesie historycznym na tle rozwoju nauk przyrodniczych. Kompozycyjny układ pracy wyznaczają zjawiska pozaliterackie, które wywarły bardzo istotny wpływ na przewartościowanie ludzkiego stosunku do zwierząt: teoria Darwina, ochrona dzikiej przyrody, osiągnięcia nowoczesnej etologii, druga wojna światowa oraz płynąca z jej doświadczeń refleksja nad etycznym aspektem ludzkiego bytu, prowadząca do powstania praw człowieka (1948) i kontynuacja tego samego nurtu myślowego, wiodącego do opracowania praw zwierząt (1978), bioetyka, studia nad świadomością zwierząt podjęte pod koniec XX w. oraz nowa gałąź nauki – etyka ochrony zwierząt (lata 80.–90. XX w.). „Trzeba (za)bić to zwierzę” – w taki oto antropocentryczny paradygmat myślowy typowy dla homo sapiens wpisują się treści większości interpretowanych utworów. Książka odsłania nowe oblicze pisarzy rosyjskich jako obrońców zwierząt (np. F. Dostojewskiego, L. Tołstoja, S. Jesienina, W. Majakowskiego, W. Szałamowa, A. Cwietajewej, W. Astafjewa, A. Bitowa). Staje się ona ważnym przewodnikiem po zootwórczości mniej znanych / zapomnianych prozaików i poetów będących miłośnikami zwierząt (L. Zinowjewa-Annibal, J. Guro, W. Błażenny, A. Dobrolubow i in.). Ukazanie drogi literatury rosyjskiej do upodmiotowienia zwierząt osiąga w prezentowanej monografii niemal rangę moralnego przesłania. Rozważania autorki mieszczą się w nurcie posthumanistycznym, kwestionującym dotychczasowe status quo człowieka.
 

Justyna Tymieniecka-Suchanek, dr hab., literaturoznawca. Pracownik Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Śląskiego.

Napisała kilkadziesiąt artykułów i recenzji naukowych. Autorka 2 monografii: Proza Walerija Briusowa wobec kultury. W poszukiwaniu analogii historycznych (Katowice 2004) i Literatura rosyjska wobec upodmiotowienia zwierząt. W kręgu zagadnień ekofilozoficznych (Katowice 2013), współredaktorka (wespół z B. Stempczyńską) książki Tekst – rzecz – egzystencja w literaturach słowiańskich (Katowice 2009). Publikowała w „Ruchu Literackim”, „Slavii Orientalis”, „Przeglądzie Rusycystycznym”, „Anthropos?”, „Wakacie”, „Dzikim Życiu” i w monografiach zbiorowych.

Inicjatorka, założycielka i kierownik interdyscyplinarnej pracowni badawczej Laboratorium Animal Studies Trzecia Kultura (LAS TK), afiliowanej przy Wydziale Filologicznym UŚ. (Katowice 2014). [03.11.2014]