Proza: wykroje i wzory

Proza: wykroje i wzory to książka, której temat rodzi się w dialogu twórców i czytelników – tych profesjonalnych i tych, dla których przepustką do literatury jest po prostu zamiłowanie do czytania. Pisarze i odbiorcy porozumiewają się jednak nie tylko wprost przez książki, ale też za pośrednictwem wyobrażeń, tworzonych przez obie strony na temat tego, jaka powinna być literatura. Wyobrażenia te przybierają formę schematów i modeli, którym nadaję tu wziętą z krawiectwa nazwę. To owe modele prowadzą pióro pisarzowi i sterują odbiorem i oceną książek przez czytelników. Ale daleko nam wszystkim do zgody, jakie te modele powinny być. Książka moja nie daje na ten temat żadnej systematycznej wiedzy. Jest po prostu historią przygód krytyka w bibliotece i sprawozdaniem z wartościującej lektury. A z wykrojów i wzorów powstaje  rodzaj mapy pomagającej w orientacji wśród książek napisanych w ostatnim stuleciu i pośród zdarzeń powodujących, że literatura wciąż się w naszych oczach zmienia, że jedne z jej obszarów wypieramy z pamięci, a inne się w niej odradzają.

Jerzy Jarzębski  (ur. 1947) – profesor na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego i w Instytucie Filologicznym Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu. Historyk literatury polskiej XX i XXI wieku, krytyk, autor kilkunastu książek, znawca i edytor twórczości Witolda Gombrowicza, Brunona Schulza i Stanisława Lema,  autor prac monograficznych na temat twórczości Andrzeja Kuśniewicza, Ryszarda Kapuścińskiego, Marka Hłaski, prozy emigracyjnej i literatury najnowszej; juror m.in. Nagrody Kościelskich, nagrody „Nike”, „Cogito”, nagród im. Kazimierza Wyki oraz Witolda Gombrowicza.

Spis treści

Wstęp
WARTOŚCIOWANIA
Pytania o arcydzieło
Konflikty wokół kanonu
Wartościowania w sieci kultury
Powaga mody
O krytyce
Interpretacja w edukacji polonistycznej
Zaświat teorii
Autobiografizm i ekshibicjonizm
PROBLEMY Z PRZESZŁOŚCIĄ
Kronos i literatura
Odejście „człowieka ferdydurkicznego”
O czym mówił Gombrowicz w Teatro del Pueblo?
Aktualność międzywojnia?
PRL w narracjach
a) Pominięcia i stłumienia
b) Zapadanie w niebyt. Literatura PRL-u w nowej rzeczywistości politycznej
Białe plamy w historii literatury XX wieku
Kompleks apostazji. Kuśniewicz i problem zdrady
Trudna gra w literaturę
Stręczyciel idei
Wolna Trybuna
Fotografia czasów
Świadectwo życia – świadectwo literatury
FORMY I TEMATY OSTATNIEGO ĆWIERĆWIECZA
Świat nadal nieprzedstawiony
Formy pesymizmu
Fantastyka i pesymizm
Konflikt pokoleń w prozie najnowszej
Esther w mieszczańskiej arkadii
Ziarna pamięci
Walka felietonu z prozą
Mocny Anioł i Słaba Płeć
Złuda literatury
Sacrum u Jerzego Sosnowskiego
Różne światy Biegunów
Pamiętnik z okresu dojrzewania
Lód
Drach
Zmieszane gatunki, zmieszane obiegi
ROZMOWY
Ruchomy widnokrąg. Z Jerzym Jarzębskim rozmawia Aleksandra Wojda
Autentyk, autentyczność i gry autotematyczne. Rozmowa z Jerzym Jarzębskim
O niemożliwym obrazie całości w literaturze polskiej po 1989 r. Rozmowa z Jerzym Jarzębskim
Głos słychać, ale nikt już nie mówi. Z Jerzym Jarzębskim na temat milczenia pisarzy rozmawia Paulina Małochleb
Próbowałem spotkać się z Osobą... Rozmowa Lidii Koszkało i Łukasza Frątczaka z prof. Jerzym Jarzębskim
Nowe dwudziestolecie: literatura na wolności. Rozmowa z Jerzym Jarzębskim
Energia myślenia. O Janie Błońskim jako Mistrzu z Jerzym Jarzębskim rozmawia Małgorzata Szumna
Pożegnanie Jana Błońskiego

Nota bibliograficzna
Indeks nazwisk