Przybliżenia. Studia nad twórczością Klemensa Janickiego (Janicjusza). U początków poezji polskiej

„Tekst, który oddajemy do rak czytelnika, jest pracą doktorską Zygmunta Kubiaka, obronioną w roku 1994 na macierzystej uczelni . Paradoks polega na tym, że owa praca doktorska nie jest pracą naukową: jej recenzenci – profesor Barbara Otwinowska i profesor Juliusz Domański – użyli w odniesieniu do niej terminu „esej”.  (…) Kubiak swobodnie wędruje w czasie i przestrzeni literatury, zatrzymując się co i raz na krótką pogawędkę z tym i owym pisarzem. Znajdą się wśród nich nie tylko poeci aleksandryjscy, Horacy i Wergiliusz, Dante, lecz także Rilke, Mallarme, Nietzsche i wielu innych. (…)

Gdzie, według Kubiaka, zaczyna się poezja polska? To nie Kochanowski. To jego poprzednik – Janicjusz. Czy można mówić o polskiej poezji w odniesieniu do autora, który pisał po łacinie? Zdaniem Kubiaka – tak. Jest w Janicjuszu umiłowanie ziemi ojczystej, i to także w sensie dosłownym(…). Chodzi tu nie tyle o niemożliwą do zweryfikowania tezę Kubiaka, że wedle której w Janicjuszu dokonywała się wewnętrzna przemiana i gdyby śmierć nie zabrała poety zbyt wcześnie, zacząłby pisać po polsku, podobnie jak stało się to z Janem Kochanowskim. Chodzi raczej o pewną dychotomię, pewną nieprzystawalność dwóch elementów, widoczną w jego poezji. Mamy u Janicjusza, jak już się rzekło, głębokie i liryczne przywiązanie do słowiańskiej ojczyzny, a równolegle – równie głęboka miłość do starożytnych poetów, zwłaszcza do Owidiusza. Ta podwójność uczuć, próba pogodzenia tego, co słowiańskie, i tego, co antyczne, śródziemnomorskie (czyli ognia i wody) jest – zdaniem Kubiaka – cechą charakterystyczną języka polskiego i polskiej literatury”.

Ze Wstępu Ingi Grześczak