Bernardyni łowiccy. Historia klasztoru i kościoła pw. św. Bartłomieja Apostoła w Łowiczu (1469-1806)

Łowicz w swej bogatej historii sięga swymi początkami zamierzchłych czasów. W bulli protekcyjnej z roku 1136 Ex commissio nobi, zwanej gnieźnieńską, papieża Innocentego II (1130-1143) dla abpa Jakuba ze Żnina (1124-1148) został wymieniony (Loviche) wraz z przyległościami jako własność arcybiskupów gnieźnieńskich. Staraniem abpa Jarosława Bogorii ze Skotnik (1342-1374) w połowie XIV w. zbudowano w Łowiczu stałą rezydencję arcybiskupów, późniejszych prymasów Polski, od czasów abpa Mikołaja Trąby (1412-1422).

Początki Kościoła katolickiego w Łowiczu sięgają zatem końca XI w. i wiążą się z ufundowaniem przez księcia Władysława Hermana pierwszej świątyni. Rozbudowana w 1433 r., została przez abpa Wojciecha Jastrzębca (1423-1436) podniesiona do rangi kolegiaty, która faktycznie pełniła funkcję konkatedry dla rezydujących tu arcybiskupów gnieźnieńskich.

Obok parafii i kościoła Świętego Ducha z 1404 r. szybko zaczęły w mieście zakładać klasztory liczne wspólnoty zakonne, męskie i żeńskie.

W roku 1453 przybył do Polski św. Jan Kapistran (1386-1456) i swymi kazaniami rozniecił na nowo franciszkańskie idee; czynił to tak porywająco, że wielu młodych ludzi prosiło o przyjęcie do zakonu. Męska wspólnota Braci Mniejszych Obserwantów miała wierniej przestrzegać regułę św. Franciszka, zwłaszcza ubóstwo. W Krakowie erygowano ich pierwszy klasztor i kościół pw. św. Bernardyna ze Sieny (1380-1444), stąd utworzono popularną nazwę bernardyni.

Pierwsze klasztory bernardyńskie na ziemiach polskich powstały we Wrocławiu (1453) i Krakowie (1453). W ślad za klasztorem krakowskim szybko poczęły powstawać kolejne klasztory bernardynów, tak iż w 1467 r. erygowana została samodzielna wikaria polska. W takim to klimacie w roku 1469 na przedmieściach Łowicza, na południe od Nowego Miasta, powstała fundacja Braci Mniejszych Bernardynów. Fundator i przyjaciel zakonu abp gnieźnieński Jan Gruszczyński (1464-1473) po otrzymaniu bulli papieskiej zezwalającej na erekcję klasztoru wraz z kościołem św. Bartłomieja Apostoła uroczyście wprowadził w roku 1470 zakonników do zbudowanego klasztoru, a według franciszkańskiej kroniki o. Jana z Komorowa, wybitnego historyka zakonu (ok. 1465-1536), już w 1472 r. bernardyni odbyli tu ogólnopolską kapitułę prowincjalną.

Oto krótko naszkicowane początki bernardynów łowickich. To niezwykły duch Biedaczyny z Asyżu (1181/1182-1226), który trwał przez tyle wieków w prymasowskim Łowiczu, stając się bardzo żywym i chętnie przez wielu podejmowanym zobowiązaniem całego życia. To pragnienie życia ideałami ewangelicznymi na wzór św. Franciszka było podążaniem za nim, za jego sposobem życia i wskazaniami.

Piękna i godna zainteresowania jest łowicka karta bernardyńskich dziejów wpięta w ramy czasowe 1469-1806. Dobrze, że staraniem dwóch znakomitych uczonych, pełnych pasji, ks. Tadeusza Kozłowskiego i o. Aleksandra Krzysztofa Sitnika OFM otrzymujemy niezwykle interesujące studium. Niech opracowanie Bernardyni łowiccy. Historia klasztoru i kościoła pw. św. Bartłomieja Apostoła w Łowiczu (1469-1806) będzie jeszcze jednym ważnym przyczynkiem dla poznania dziejów zakonu oraz naszego miasta.

Autorzy znakomicie malują łowickie dzieje zakonu, które otrzymują dobre historyczne tło ułatwiające właściwe zrozumienie ciekawych ścieżek, po których pielgrzymował w bernardyński charyzmat Biedaczyny z Asyżu. Zaletą książki jest także umiejętne połączenie naukowej solidności z komunikatywnym sposobem przekazu treści i ukazywanie nieustannego pragnienia odnowy wierności własnemu powołaniu naśladowców św. Franciszka z Asyżu.

Dziękuję Autorom za ich trud, który wydał tak piękny owoc.

bp Andrzej F. Dziuba